Η Άτακτη Χρηματοπιστωτική Ενοποίηση της Ευρώπης

Τα προβλήματα της τράπεζας Banco Espírito Santo της Πορτογαλίας αυτό το καλοκαίρι, τα οποία μεταδόθηκαν αναλυτικά στα ΜΜΕ, δεν έχουν σε καμία περίπτωση επιλυθεί.

Υπάρχουν, χωρίς αμφιβολία, ιδιαίτεροι παράγοντες που κρύβονται πίσω από τα προβλήματα της τράπεζας, οι οποίοι προκύπτουν από την έκθεσή της σε άλλα τμήματα της αυτοκρατορίας της «οικογένειας» Espírito Santo. Αλλά, όταν η τράπεζα ανακοίνωσε απώλειες πρώτου εξαμήνου αξίας €3,6 δισ., η ξαφνική κατάρρευση της εμπιστοσύνης ήταν ανησυχητική, και οι νευρικοί επενδυτές αναρωτιούνται αν κρύβονται και αλλού παρόμοιες «βόμβες» οι οποίες είναι έτοιμες να εκραγούν.

Όλα τα βλέμματα είναι τώρα στραμμένα στον έλεγχο ποιότητας του ενεργητικού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Ο έλεγχος αυτός είναι το βασικό στοιχείο στη «συνολική αξιολόγηση» των τραπεζών της Ευρώπης, προτού η ΕΚΤ αναλάβει το Νοέμβριο επίσημα το ρόλο της εποπτικής αρχής που θα είναι υπεύθυνη για πάνω από το 80% του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης.

Η ΕΚΤ, όπως είναι λογικό, θέλει να εντοπίσει κάθε πιθανή δυσάρεστη έκπληξη πριν από την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων της –έτσι ώστε να μην μπορεί να την κατηγορήσει κανείς. Με τις εθνικές εποπτικές αρχές –οι οποίες συχνά τείνουν να παρουσιάζουν μία ρόδινη εικόνα των ιδρυμάτων των χωρών τους– να μην είναι πλέον υπεύθυνες, ελπίζουμε ότι η αξιολόγηση θα είναι πιο εκτενής από ό,τι ήταν στις προηγούμενες προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που είχαν πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (ΕΑΤ). Οι δοκιμές εκείνες, όπως και οι αντίστοιχες στις ΗΠΑ, απέτυχαν να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη. Αρκετές τράπεζες που είχαν περάσει τα τεστ με «Άριστα» βρέθηκαν σύντομα υποχρεωμένες να συγκεντρώσουν νέα κεφάλαια.

Αλλά, η δημιουργία μίας ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης δεν ήταν η μόνη σημαντική αλλαγή στους δημοσιονομικούς κανονισμούς της Ευρώπης, από την αρχή της κρίσης. Τα γεγονότα της περιόδου 2007-2009 κατέστησαν σαφές ότι υπήρχαν σοβαρά κενά και αντιφάσεις που ήταν αναγκαίο να αντιμετωπιστούν. Έτσι, έπειτα από τις συστάσεις της έκθεσης που συνέταξε το 2009 ο πρώην Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΝΤ Jacques de Larosière, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε τρεις νέες πανευρωπαϊκές αρχές που ήταν επιφορτισμένες με την εξασφάλιση της «συνεπούς εφαρμογής» των ευρωπαϊκών οδηγιών.

Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν περιλάμβανε και αρκετά πολιτικά «κερασάκια»: οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης –το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία– πείστηκαν να παραχωρήσουν μέρος του ελέγχου τους στο κέντρο, αλλά μόνο εφόσον η καθεμία μπορούσε να φιλοξενήσει μία από τις αρχές. Συνεπώς, η ΕΑΤ ιδρύθηκε στο Λονδίνο, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) βρίσκεται στο Παρίσι, και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ) βρήκε το σπίτι της στην Φρανκφούρτη. Συνολικά, είναι γνωστές ως ΕΕΑ (Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές).

Ο δρόμος προς την πανευρωπαϊκή ρύθμιση κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών ήταν δύσκολος και μετ’ εμποδίων. Στα πρώτα στάδια, θεωρούταν ότι η ενιαία χρηματοπιστωτική αγορά θα μπορούσε να λειτουργήσει με βάση την αμοιβαία αναγνώριση: κάθε χώρα θα δεχόταν τους κανόνες των άλλων ως σε γενικές γραμμές ισοδύναμους με τους δικούς της, και θα επέτρεπε τις διασυνοριακές επιχειρηματικές συμφωνίες να προχωρήσουν σε αυτή τη βάση. Αυτό αποδείχθηκε ανεπαρκές, καθώς τα πρότυπα και οι κανόνες παρέμειναν αρκετά διαφορετικοί από χώρα σε χώρα, κι έτσι αυτό οδήγησε σε μία προσέγγιση που βασιζόταν στην ελάχιστη εναρμόνιση, σύμφωνα με την οποία οι βασικοί κανόνες θα είναι οι ίδιοι σε όλη την Ευρώπη, αλλά οι τοπικές παραλλαγές και προσθήκες παραμένουν επιτρεπτές.

Όταν και αυτή η μέθοδος αποδείχθηκε αναποτελεσματική, καθώς οι χώρες άρχισαν να χρησιμοποιούν τους εθνικούς τους κανόνες για να εμποδίσουν τους νεοεισερχόμενους, η έμφαση στράφηκε στη μέγιστη εναρμόνιση, με οδηγίες οι οποίες εξηγούσαν ακριβώς πώς θα πρέπει να εφαρμόζονται οι τοπικοί κανόνες σε όλη την ΕΕ. Αυτό προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στο City του Λονδίνου, το οποίο όμως αποδέχθηκε την νέα τάξη πραγμάτων, έστω και απρόθυμα. Από την αρχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, το Λονδίνο είναι όλο και λιγότερο σε θέση να υποστηρίξει ότι δικαιούται ειδικής μεταχείρισης.

Τώρα, με τη δημιουργία των κεντρικών ρυθμιστικών αρχών, η ΕΕ έχει προχωρήσει στο επόμενο στάδιο της χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης. Αλλά, μέχρι στιγμής, τα θεσμικά αυτά όργανα είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Η ΕΑΚΑΑ εποπτεύει άμεσα τους οίκους αξιολόγησης• αλλά, εκτός των τραπεζών, οι εθνικές αρχές διατηρούν τα καθημερινά τους εποπτικά καθήκοντα.

Είναι σαφές ότι οι αξιωματούχοι της Κομισιόν που στηρίζουν την ολοκλήρωση δεν θεωρούν αρκετά ικανοποιητική αυτή την κατάσταση. Έτσι, ανέθεσαν μία προσεκτική αναθεώρηση των τριών ΕΕΑ από την Mazars, μία λογιστική εταιρεία. Η έκθεσή της δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος και η ετυμηγορία ήταν «μέχρι στιγμής, όλα καλά». Τώρα, η Κομισιόν ακολούθησε δημοσιεύοντας τη δική της αξιολόγηση.

Ήταν ίσως απίθανο η Κομισιόν να είναι υπερβολικά αυστηρή με τις ίδιες τις δημιουργίες της, και πράγματι δεν είναι. Η έκθεσή της υποστηρίζει ότι οι ΕΕΑ έχουν «εδραιώσει γρήγορα λειτουργικούς οργανισμούς οι οποίοι έχουν ως στόχο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον χρηματοπιστωτικό τομέα», και ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά φαίνονται σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι από το έργο τους.

Ωστόσο, οι συντάκτες της έκθεσης πιστεύουν ότι υπάρχει ανάγκη να επεκταθούν οι τρέχουσες εντολές, να αναπτυχθεί μία ολοκληρωμένη προσέγγιση για την προστασία των καταναλωτών, και να μειωθεί περαιτέρω η επιρροή των εθνικών αρχών. Οι ΕΕΑ θα πρέπει να έχουν περισσότερη δύναμη να επιβάλλουν τη θέλησή τους, προς συμφέρον της ΕΕ στο σύνολό της. Οι επικεφαλής τους θα πρέπει να έχουν ευρύτερη διακριτική ευχέρεια να ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία. Επίσης, οι ΕΕΑ χρειάζονται περισσότερα χρήματα, τα οποία μπορούν πιθανώς να προέλθουν από τα τέλη που εισπράττονται από τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες, και θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο συγχώνευσής τους σε μία ενιαία τοποθεσία, προφανώς στις Βρυξέλλες.

Η γενική κατεύθυνση είναι ξεκάθαρη. Εκτός και αν ο νέος Επίτροπος εσωτερικής αγοράς έχει διαφορετική άποψη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να προχωρήσει περαιτέρω στο μονοπάτι μίας γνήσιας πανευρωπαϊκής ρύθμισης. Η έκθεση μεταφέρεται τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο αναμένεται να πιέσει ακόμη πιο σκληρά για περισσότερη ολοκλήρωση, όπως κάνει συνήθως.

Μία ενιαία αρχή –ή ίσως δυο-τρεις αρχές που εργάζονται σε στενή συνεργασία– είναι η λογική λύση για την ευρωζώνη, και ίσως για το σύνολο της χρηματοπιστωτικής αγοράς της ΕΕ. Θα μπορούσε να συμπληρώσει με χρήσιμο τρόπο το νέο εποπτικό ρόλο της ΕΚΤ. Θα επιτρέψει κάτι τέτοιο το Λονδίνο αυτή τη φορά;

Εξάλλου, η βρετανική κυβέρνηση έχει ξεκινήσει μια πορεία προς ακριβώς την αντίθετη κατεύθυνση –μειώνοντας τις αρμοδιότητες των κεντρικών οργάνων και επαναπατρίζοντας τις εξουσίες στις εθνικές πρωτεύουσες. Δεδομένου του κεντρικού ρόλου του Λονδίνου στις χρηματοπιστωτικές αγορές της ΕΕ, και της πολιτικής του ευαισθησίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι βέβαιο ότι θα συναντήσουμε προβλήματα στο μέλλον.

sofokleous10.gr