Το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Ελλάδα για το ναυάγιο με τους 11 νεκρούς

Κόλαφος για κυβερνήσεις Σαμαρά και Μητσοτάκη

Το ΕΔΔΑ καταδίκασε χθες τη χώρα μας για το ναυάγιο με τους 11 νεκρούς, ανάμεσά τους πολλά παιδιά, έξω από το Φαρμακονήσι στις 4 Ιανουαρίου 2014.

Η απόφαση αποτελεί ηχηρό χαστούκι στις πρακτικές της κυβέρνησης Σαμαρά και σε στελέχη της, μεταξύ των οποίων ο Κυρ. Μητσοτάκης, αλλά και σε Λιμενικό και Δικαιοσύνη για τον τρόπο που χειρίστηκαν την υπόθεση.

Με μια ιστορική απόφαση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε χθες ομόφωνα την Ελλάδα για βαρύτατες παραβιάσεις στην εμβληματική υπόθεση του πολύνεκρου ναυαγίου έξω από το Φαρμακονήσι στις 4 Ιανουαρίου 2014, που στοίχισε τη ζωή σε 11 πρόσφυγες. 

Η απόφαση του ΕΔΔΑ συνιστά πραγματικό κόλαφο για την τότε κυβέρνηση Σαμαρά και τις πολιτικές που εφάρμοζε στα σύνορα, όπως και για τον τρόπο που χειρίστηκαν στη συνέχεια την υπόθεση το Λιμενικό και η ελληνική Δικαιοσύνη.

Συνιστά επίσης κόλαφο για τη ρητορική υπουργών και κορυφαίων στελεχών της κυβέρνησης Σαμαρά, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του τότε υπουργού Ναυτιλίας Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, που έσπευσαν να συγκαλύψουν τις ευθύνες του Λιμενικού και να μιλήσουν για υποκινούμενες κατηγορίες. 

Πολλά από τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν τότε στην υπόθεση έχουν και σήμερα ρόλο στην κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Από τις πρώτες μέρες μετά το ναυάγιο, οι 16 επιζώντες κατήγγειλαν ότι αυτό συνέβη ενώ το ελληνικό Λιμενικό ρυμουλκούσε παράνομα το σκάφος τους προς την Τουρκία σε μια άτυπη και βίαιη επιχείρηση επαναπροώθησης. 

Από την πρώτη στιγμή, η τότε κυβέρνηση Σαμαρά και ο φιλοκυβερνητικός Τύπος είχαν σπεύσει να αρνηθούν κάθε κατηγορία για επαναπροώθηση και κάθε ευθύνη του Λιμενικού, ισχυριζόμενοι ότι αντιθέτως το Λιμενικό έκανε τα πάντα για να σώσει τους πρόσφυγες, ενώ απέδιδαν τις καταγγελίες για επαναπροώθηση σε προπαγάνδα της αντιπολίτευσης, της Τουρκίας ή των διακινητών.

Επικαλούνταν μάλιστα την έρευνα του Λιμενικού για το ναυάγιο, που όμως κατηγορήθηκε ότι ήταν ελλιπής και μάλιστα έκανε χρήση πλαστών καταθέσεων των επιζώντων, ενώ η Εισαγγελία του Ναυτοδικείου Πειραιά, το οποίο διερευνούσε τις ενδεχόμενες ευθύνες του Λιμενικού, έβαλε την υπόθεση στο αρχείο.

Μάλιστα η κυβέρνηση και οι Αρχές απέδωσαν εξ ολοκλήρου την ευθύνη για το ναυάγιο σε Σύρο επιζώντα, ο οποίος καταδικάστηκε πρωτόδικα στην εξοντωτική ποινή των 145 χρόνων φυλακή για παράνομη και επικίνδυνη μεταφορά προσφύγων με σκοπό το κέρδος και για τον θάνατο των 11 ναυαγών, ενώ απαλλάχτηκε στη συνέχεια από το Πενταμελές Εφετείο Δωδεκανήσου.

Οι 16 επιζώντες, συμπεριλαμβανομένου του Σύρου, προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ μέσω πέντε οργανώσεων (Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Pro Asyl, Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών, Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα), ισχυριζόμενοι, μεταξύ άλλων, ότι το Λιμενικό δεν πήρε τα αναγκαία μέτρα διάσωσης και ότι η έρευνα των ελληνικών αρχών ήταν ελλιπής και αναποτελεσματική.

Η απόφαση του ΕΔΔΑ δικαιώνει τους προσφεύγοντες με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο, επιδικάζοντας συνολική αποζημίωση 330.000 ευρώ (100.000 στον έναν, 80.000 συνολικά σε τρεις, 40.000 σε άλλον έναν και από 10.000 στον καθένα από τους υπόλοιπους 11). 

Πιο σημαντικό από το ποσό της αποζημίωσης είναι ότι η Ελλάδα καταδικάζεται για την πολύ σοβαρή παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, τόσο επί της διαδικασίας όσο και επί της ουσίας, όπως και για εξευτελιστική και απάνθρωπη μεταχείριση των επιζώντων.

Παράβαση του δικαιώματος στη ζωή

Για την παραβίαση του δικαιώματος της ζωής επί της ουσίας, το ΕΔΔΑ κρίνει ότι οι ελληνικές αρχές «δεν έκαναν όσα θα ήταν λογικό να περιμένει κανείς για να προστατέψουν τους προσφεύγοντες και τους συγγενείς τους με το επίπεδο προστασίας που απαιτείται». Σύμφωνα με τα βασικά σημεία της απόφασης που δημοσιοποίησε το ΕΔΔΑ:

- «Δεν εξηγείται με τίποτα γιατί οι αρχές χρησιμοποίησαν ταχύπλοο χωρίς εξοπλισμό διάσωσης για να ρυμουλκήσουν το ψαράδικο [των προσφύγων] αν σκόπευαν στην ασφάλεια των ανθρώπων. Το Ελληνικό Λιμενικό δεν ζήτησε βοήθεια και δεν μοίρασε σωσίβια στους επιβαίνοντας διότι δεν υπήρχε κανένα σωσίβιο στο ταχύπλοο».

- Το συντονιστικό κέντρο διάσωσης ενημερώθηκε για το περιστατικό στις 2:13 όταν είχε ήδη σχεδόν βυθιστεί η βάρκα. Ο χρόνος είναι ουσιώδης σε αυτή την κατάσταση. Ωστόσο, η προειδοποίηση στάλθηκε μόνο στις 2:25, δηλαδή δώδεκα λεπτά αφού το κέντρο ενημερώθηκε καθυστερημένα από το Λιμενικό. Το πρώτο σκάφος του Λιμενικού έφτασε στις 3:32.

- Η Ελλάδα δεν παρείχε εξηγήσεις για τις παραλείψεις και τις καθυστερήσεις του Λιμενικού. Το Δικαστήριο δεν δέχεται το επιχείρημα ότι τα κατάλληλα μέσα διάσωσης δεν ήταν διαθέσιμα λόγω του σημαντικού αριθμού αφίξεων προσφύγων.

- Εγείρονται ερωτήματα για τον τρόπο που έγινε και οργανώθηκε η επιχείρηση».

Ως προς το διαδικαστικό σκέλος της παραβίασης του δικαιώματος στη ζωή, το ΕΔΔΑ κρίνει ότι μετά το ναυάγιο οι Αρχές «δεν διεξήγαγαν ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα που θα μπορούσε να ρίξει φως στις περιστάσεις που οδήγησαν στη βύθιση της βάρκας».

Συγκεκριμένα, επισημαίνει:

«- Ανεπάρκειες στη μετάφραση των καταθέσεων. Ο διερμηνέας δεν μιλούσε τη γλώσσα των προσφύγων.

- Στον φάκελο περιλήφθηκε περιεχόμενο διαφορετικό από τις καταθέσεις των προσφύγων.

- Το αίτημα των προσφύγων να τους γνωστοποιηθεί η επικοινωνία και το σήμα του Λιμενικού δεν ικανοποιήθηκε.

- Ο εισαγγελέας δεν εξέτασε τις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, πρόκειται για στοιχεία που έπρεπε να διερευνηθούν. Η αποτυχία να ληφθούν υπόψη υπονόμευσε τη δυνατότητα των αρχών να ερευνήσουν τις περιστάσεις του ναυαγίου».

Εξευτελιστική μεταχείριση

Ως προς την καταδίκη για εξευτελιστική μεταχείριση των επιζώντων, το ΕΔΔΑ επισημαίνει ότι 12 από τους 16 προσφεύγοντες «υπέστησαν αφού βυθίστηκε η βάρκα εξευτελιστική μεταχείριση σε ό,τι αφορά τη σωματική έρευνα στην οποία υποβλήθηκαν όταν έφτασαν στο Φαρμακονήσι» και εξηγεί:

«- Οι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν σε ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ, διατάχθηκαν να ξεντυθούν και υποβλήθηκαν σε σωματική έρευνα μπροστά σε τουλάχιστον 13 ανθρώπους, όπως άλλους επιζώντες και στρατιωτικό προσωπικό.

- Οι πρόσφυγες βρίσκονταν σε ακραία ευάλωτη κατάσταση: είχαν επιζήσει από ναυάγιο και πολλοί είχαν χάσει τους συγγενείς τους. Βρίσκονταν αναμφίβολα σε κατάσταση ακραίου στρες.

- Η ελληνική κυβέρνηση δεν εξηγεί γιατί ήταν αναγκαία μια τέτοια έρευνα για λόγους ασφαλείας».

ΠΗΓΗ