Ο ερευνητής που εισήγαγε τη θεραπεία Short Term Anxiety Provoking Psychotherapy (STAPP) και ο πρώτος που βιοντεοσκόπησε συνεδρίες !
Ο σπουδαίος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής που κατείχε μόνιμη θέση καθηγητή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αλλά και περίοπτη θέση στην καρδιά όσων είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν.
Πέθανε στις 9/10/08, αλλά η συμβολή του έχει ήδη καταχωρηθεί στον παγκόσμια ιστορία της Ψυχιατρικής.
Ερχόταν, για παράδειγμα, ένας ασθενής και μου έλεγε ότι έγινε ένας καβγάς. Τον ρωτούσα “πώς αισθανθήκατε;” κι αυτός άρχιζε να περιγράφει το τι έγινε, αλλά χωρίς το παραμικρό συναίσθημα. Και μόλις τον ρωτούσα, “τι σκεφθήκατε, τι πέρασε από το μυαλό σας;”, απαντούσε “Δεν κατάλαβα...”. Αντιλήφθηκα ότι δεν είχε λέξεις, τρόπους να περιγράψει αισθήματα.
Bιολογικά, όσοι πάσχουν απ’ αυτή την ασθένεια αντιλαμβάνονται τα αισθήματα, αλλά δεν είναι σε θέση να τα επεξεργαστούν και να μιλήσουν γι’ αυτά. Aντιδρούν στα αισθήματα με πρωτόγονο τρόπο, όπως τα ζώα. Π.χ., μια γάτα μπροστά στον κίνδυνο καταφεύγει αμέσως στη δράση ή επιτίθεται, δηλαδή ή αποχωρεί ή παγώνει. Στον άνθρωπο, η πάθηση αποδίδεται μάλλον σε βιολογικά αίτια. Πρόκειται πιθανώς για αποσύνδεση του μεταιχμιακού συστήματος από το νεοφλοιό, ιδιαίτερα από τα λεκτικά του κέντρα. Με λίγα λόγια, ενώ τα κυκλώματα του συγκινησιακού εγκεφάλου μπορεί να αντιδρούν με συναισθήματα, ο νεοφλοιός δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει αυτά τα συναισθήματα και να προσθέσει τη χροιά του λόγου σε αυτά.
H αλεξιθυμία παρουσιάζεται συχνά σε ανθρώπους που πάσχουν από ορισμένες ψυχοσωματικές ασθένειες, όπως το άσθμα, το έλκος κ.λπ. Σε αλκοολικούς, σε εξαρτημένους από ναρκωτικά και σε ανθρώπους που έχουν διαταραχές της προσωπικότητας και καταφεύγουν σε εγκληματικές πράξεις. Aυτοί οι άνθρωποι στερούνται πρόσφορων συναισθηματικών αντιδράσεων».
Κι εδώ βρίσκεται η ουσία του προβλήματος: οι αλεξιθυμικοί δεν είναι ανίκανοι να νιώσουν, είναι όμως ανίκανοι να εκφράσουν τα αισθήματά τους. Στερούνται ολοκληρωτικά τη βασική δεξιότητα της νοημοσύνης της καρδιάς, την αυτοεπίγνωση. Και όταν κάποιος τους προκαλεί κάποιο έντονο συναίσθημα, συγχύζονται και προσπαθούν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν.
Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο εξαίρετο http://psycheandlife2.wordpress.com/:
«Τα συναισθήματα γεννιούνται μέσα τους, όταν και αν γεννηθούν, σαν ένα μπλεγμένο κουβάρι δυστυχίας.
Αυτή η βασική σύγχυση των συναισθημάτων φαίνεται ότι συχνά τους κάνει να παραπονιούνται για ακαθόριστα ιατρικά προβλήματα, όταν στην πραγματικότητα βιώνουν συναισθηματική δυστυχία –ένα φαινόμενο που είναι γνωστό στην ψυχιατρική με τον όρο σωματοποίηση-, μπερδεύοντας ένα συναισθηματικό πόνο με ένα φυσικό πόνο (διαφορετικό από την ψυχοσωματική ασθένεια, στην οποία τα συναισθηματικά προβλήματα δημιουργούν γνήσια παθολογικά συμπτώματα)».
Δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά τα αίτια που προκαλούν την πάθηση.
Ο δρ. Σιφναίος είχε δηλώσει:
- «Και ο σκύλος έχει φόβο και θυμό, όπως και ο άνθρωπος. Το αίσθημα είναι κάτι βιολογικό, το έχουν και τα ζώα. Ο σκύλος, όμως, δεν έχει εγκέφαλο να σκεφθεί να αποφύγει να πει ή να ανταποδώσει κάτι. Αυτό είναι το συναίσθημα". Οι αλεξιθυμικοί ζουν ανάμεσά μας, λέει ο καθηγητής. Όμως, "δεν έρχονται ποτέ να δουν τον γιατρό. Δεν θεωρούν ότι έχουν πρόβλημα. Είναι άνθρωποι που καταφεύγουν στη δράση, επειδή δεν έχουν επαφή με τα συναισθήματά τους».
- «Άνθρωποι έξυπνοι αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα κι αυτό επειδή δεν έχουν ψυχολογική σκέψη, την ικανότητα δηλαδή να κάνουν ενδοσκόπηση. Για παράδειγμα, το εύκολο είναι να πεις ότι θύμωσες με κάποιον. Αν σκεφτείς γιατί θύμωσες, τότε υπάρχει πιθανότητα να κάνεις κάτι διαφορετικό. Το κίνητρο, να προσπαθήσω να καταλάβω τον εαυτό μου πρώτα, να πω "εγώ έκανα το λάθος", είναι πολύ σημαντικό. Η προβολή των συναισθημάτων, το "εσύ φταις", είναι πολύ εύκολο. Αν νομίζω οτι όλα τα προβλήματα που έχω είναι λάθος των άλλων, τότε η παράνοια μου χτυπάει την πόρτα».
- «Διάβασα τη διήγηση του Άιχμαν, του ναζιστή που μετέφερε τους Εβραίους στο Άουσβιτς. Δεν έβγαζε κανένα συναίσθημα. Αλλά και το βιβλίο "Table Talk" του Μπόρμαν, όπου περιγράφονταν οι συζητήσεις που είχε επί τέσσερα χρόνια με τον Χίτλερ σε καθημερινή βάση την ώρα του φαγητού ή του καφέ. Ορισμένα πράγματα τα περιγράφει καταπληκτικά, είχε εκπληκτικές γνώσεις, σαν κομπιούτερ. Οι αλεξιθυμικοί είναι εξυπνότατοι, μπορεί να ξέρουν τα πάντα, αλλά τα κομπιούτερ δεν έχουν αισθήματα.
Σε 700 σελίδες ο Χίτλερ περιγράφει 4-5 φορές μόνο κάποια συναισθήματα. Και τη μοναδική φορά που λέει κάτι για τη μητέρα του, την οποία υποτίθεται ότι αγαπούσε, λέει ότι πρέπει να είναι περήφανη διότι έδωσε στη Γερμανία έναν γιο σαν κι αυτόν! Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν ηθικές βάσεις, δεν αισθάνονται πράγματα για τους άλλους, δεν μπορούν να σκεφθούν ότι κάνουν κακό σε αθώους, γι αυτό περνούν στη δράση. Αν ο Στάλιν είχε γράψει βιβλίο, είμαι βέβαιος ότι θα προέκυπτε αλεξιθυμικός».
Ο σπουδαίος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής που κατείχε μόνιμη θέση καθηγητή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αλλά και περίοπτη θέση στην καρδιά όσων είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν.
Πέθανε στις 9/10/08, αλλά η συμβολή του έχει ήδη καταχωρηθεί στον παγκόσμια ιστορία της Ψυχιατρικής.
Πέτρος Εμμανουήλ Σιφναίος, (22/10/1920 Μυτιλήνη, Λέσβος - 9/10/2008 Belmont, Βοστόνη, Μασαχουσέτης), ψυχίατρος-ψυχαναλυτής.
Αν ο Φρόιντ ήταν ο εισηγητής της Ψυχανάλυσης, ο Ελληνας ψυχίατρος-ψυχαναλυτής ήταν ένας από αυτούς που την έφεραν στον επόμενο αιώνα, στον αιώνα της ταχύτητας και των όσο το δυνατόν πιο άμεσων αποτελεσμάτων.
Η συμβολή του Πέτρου Σιφναίου είναι ουσιαστική και πολυεπίπεδη. Μέσα από την πλούσια ακαδημαϊκή αλλά και ερευνητική εμπειρία του διακήρυξε πως «Η ψυχανάλυση δεν πρέπει να κρατάει επ άπειρων»,αλλά και «Εφόσον κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, δεν είναι σωστό να ξαπλώσεις τους πάντες στο ίδιο ντιβάνι...». Στην ουσία, αναθεώρησε μερικές από τις βασικές μεθόδους της ψυχανάλυσης, όπως αυτές εφαρμόζονταν μέχρι τις αρχές του 1970.
Εισηγήθηκε μια νέα δυναµική μέθοδο ψυχοθεραπείας, διεθνώς γνωστής ως "Βραχείας Διάρκειας Αγχοεκλυτικής Ψυχοθεραπείας" -Short Term Anxiety Provoking Psychotherapy (STAPP), η οποία μέσα από μια πολύ έντονη διαδικασία βοηθά πάσχοντες από ψυχολογικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές να εντοπίσουν τη ρίζα των προβλημάτων τους και να μάθουν πως να ελέγχουν τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του, όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Καθόρισε, μάλιστα, τις 5 προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε η STAPP να έχει πιθανότητες επιτυχίας.
Οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν:
1. Ευφυΐα άνω του μετρίου, 2. Ειλικρινή επιθυμία να αλλάξουν, 3. Τη δυνατότητα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, 4. Εμπειρία από σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης με κάποιον άνθρωπο και 5. Πείσμα να αντιμετωπίσουν ένα σημαντικό γι αυτούς πρόβλημα, όπως οι διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Στη σημαντική συμβολή του, όμως, είναι και η επινόηση του όρου «Αλεξιθυμία» το 1972, με την οποία περιγράφονται «άτομα ανίκανα να αναγνωρίσουν ή να περιγράψουν τα συναισθήματά τους», πάθηση σχετιζόμενη με σοβαρές διαταραχές και η οποία πλήττει περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού.
Τέλος, ήταν ο πρώτος ψυχίατρος που αξιοποίησε στις έρευνές του τη βιντεοκάμερα. Το «μικροσκόπιο της ψυχιατρικής», όπως το χαρακτήριζε, του επέτρεπε, με τη σύμφωνη γνώμη των συμμετεχόντων, να καταγράφει και στη συνέχεια να αναλύει (ξανά και ξανά) τις αντιδράσεις των ασθενών του προκειμένου να εντοπίσει «τις κρυμμένες πληροφορίες» που θα τον βοηθούσαν να φθάσει στον πυρήνα των προβλημάτων τους.
Διακρίθηκε (και αγαπήθηκε) τόσο ως ακαδημαϊκός, όσο και ως ερευνητής. Μέχρι το θάνατό του ήταν επίτιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενώ είχε διατελέσει διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου της Μασσαχουσέττης, αναπληρωτής διευθυντής στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Νοσοκομείου Beth Israel και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Χάρβαρντ.
Οπως ο δρ. William Greenberg, διευθυντής του Harvard Longwood Psychiatry Residency και επικεφαλής της Ψυχιατρικής Μονάδας του Beth Israel Deaconess Medical Center, υποστηρίζει:
«Οι ιδέες του δρ. Σιφναίου ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους. Οταν όλοι προτιμούσαν τις πολυετείς (βασανιστικές ή συχνά ανούσιες και πάντως κοστοβόρες) ψυχαναλύσεις, εκείνος μιλούσε για πιο στοχευμένες θεραπείες, επικεντρωμένες σε κάθε περίπτωση χωριστά.
Ο Πέτρος άρχισε να εφαρμόζει τις καινοτόμες πρακτικές του ήδη από τη δεκαετία του 1950, όταν υπηρετούσε ως στρατιωτικός ιατρός στη Γερμανία. Επρεπε όμως να φθάσουμε στη δεκαετία του 1980, όταν το ζήτημα της Δημόσιας Υγείας μπήκε στην κορυφή της πολιτικής και κοινωνικής ατζέντας, για να κατανοήσουν όλοι το μέγεθος της συμβολής του: πράγματι, το STAPP σε συγκεκριμένες βαριές περιπτώσεις ήταν και πιο αποτελεσματικό, αλλά και πιο οικονομικό, αφού -σε αντίθεση με την “παραδοσιακή” προσέγγιση που απαιτούσε αμέτρητες ώρες συζήτησης, υποσχόταν ορατά αποτελέσματα ακόμα και μέσα στις πρώτες 20 εβδομάδες»!
Η ιστορία του
Γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1920 στη Μυτιλήνη.
Αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών. Σπούδασε Χημεία στη Σορβόννη. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής διέφυγε στις Η.Π.Α. Οπως η κόρη του, Jeannie Schafer, εξιστορεί «Κυριολεκτικά δραπέτευσε από το Παρίσι μαζί με έναν φίλο του, κρυμμένοι κάτω από δεμάτια άχυρα στην καρότσα ενός αγροτικού». Συνέχισε τις σπουδές του στην Αμερική πλέον, πρώτα στο MIT και στη συνεχεία στο Harvard. Αποφοίτησε το 1946. Αλλά ο 2ος Μεγάλος Πόλεμος μαινόταν...
Υπηρέτησε για 2 χρόνια στον αμερικανικό στρατό. Απεστάλη στη Φρανκφούρτη. Οπως ό ίδιος έχει καταγράψει:
«Ημουν στη Γερμανία, στον αμερικανικό στρατό, και δοκίμαζα τον εαυτό μου ως μαθητής. Έχοντας μόνο δύο μήνες ψυχιατρική εκπαίδευση στο Χάρβαρντ, μου ανετέθη από το στρατό η διεύθυνση της Ψυχιατρικής, της Νευρολογίας, του Συμβουλίου Φυλακών, των περιοχών της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής! Ξαφνιάστηκα, αλλά ήταν και ευκαιρία να δω τι μπορώ να κάνω».
Οπως ο μετέπειτα συνεργάτης του δρ. Ιωάννης Τσαμασίρος*, αναφέρει: «Εκεί ήταν που συνειδητοποίησε ότι τον ενδιέφερε περισσότερο να εργάζεται με ανθρώπους παρά με άψυχα αντικείμενα στο εργαστήριο” κι έτσι στράφηκε προς την βιοχημεία, την οργανική χημεία και εν τέλει την ιατρική».
Ο δρ. Τσαμασίρος είναι επιστημονικός συνεργάτης της Παιδιατρικής Κλινικής Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος εκπαιδευτικού προγράμματος Βραχείας Δυναμικής Ψυχοθεραπείας.
Μετά τον Πόλεμο επέστρεψε στην Αμερική. Ελαβε εκπαίδευση στο Boston Psychoanalytic Institute το 1950. Ως ψυχαναλυτής πλέον εντάχθηκε στο συνεργαζόμενο με το Harvard McLean Hospital στο Belmont και στο Massachusetts General Hospital. Το 1968 επελέγη ως Associate Director of Psychiatry, υπό την καθοδήγηση του δρ. John Nemiah στο συνεργαζόμενο με το Harvard Beth Israel Deaconess Medical Center (BIDMC).
Στον 3ο όροφο του Rabb Building ήταν που άρχισε να αναπτύσσει τις πρωτοποριακές προσεγγίσεις του απέναντι σε βαριά ψυχικά νοσήματα. Απογοητευμένος από τα πτωχά αποτελέσματα που παρουσίαζαν οι παραδοσιακές ψυχαναλυτικές μέθοδοι ξεκίνησε να εξετάζει νέους τρόπους καταπολέμησης ηπίων νευρωτικών συνδρόμων που μπορούσαν να επιφέρουν βελτίωση σε περιορισμένο αριθμό συναντήσεων. Κατέληξε στη διεθνώς πλέον γνωστή Short Term Anxiety Provoking Psychotherapy (STAPP), η οποία θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ασθενείς με συγκεκριμένο προφίλ (οι 5 προϋποθέσεις για την επιτυχία του STAPP).
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεθόδους η STAPP προσπαθεί εξ αρχής να εντοπίσει τη ρίζα των προβλημάτων, υποδεικνύει στους ασθενείς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αναλύουν τα συναισθήματά τους, τους μαθαίνει τα κριτήρια για να τα διακρίνουν από τα αισθήματά τους και τους οπλίζει με τα κατάλληλα “όπλα” ώστε να μπορούν πια να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους.
Ηταν πραγματικό άλμα για την εποχή η χρήση της (άρτι ανακαλυφθείσας) βιντεοκάμερας. Οταν ακόμα η ψυχανάλυση αποτελούσε ένα “άκρως προσωπικό” δεδομένο (αν όχι ταμπού) και η μόνη προϋπόθεση ήταν η μακρόχρονη παρακολούθηση, ο δρ. Σιφναίος έπειθε τους ασθενείς του να του επιτρέψουν να βιντεοσκοπεί τις συνεδρίες. Το περιεχόμενο των τανιών το χρησιμοποιούσε για περαιτέρω ανάλυση αλλά και ως εκπαιδευτικό υλικό σε διαλέξεις και σεμινάρια.
Οπως ο ίδιος έχει δηλώσει:
«Με τη βιντεοσκόπηση των συνεδριών μπορούσαμε να δείξουμε πώς ήταν ο ασθενής την πρώτη φορά, σε όλες τις συνεδρίες, αλλά και το αποτέλεσμα 2 χρόνια μετά. Αυτό ήταν επανάσταση, διότι μπορέσαμε και να κάνουμε έρευνες και να το αποδείξουμε με το βίντεο».
Υπολογίζεται ότι στη βιβλιοθήκη του υπάρχουν περίπου 280 βιντεοκασέτες.
Συνολικά, ο δρ. Σιφναίος δημοσίευσε 125 άρθρα γύρω από την ψυχοθεραπεία, τις ψυχοσωματικές διαταραχές και την ψυχική υγεία, αλλά είχε μεγάλη συμβολή και στα επιστημονικά άρθρα που διεμοσίευσαν μαθητές του. Εγραψε 4 βιβλία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ηταν επίσης αρχισυντάκτης στο “Psychotherapy and Psychosomatics” για περίπου 2 έτη, ενώ υπήρξε και αντιπρόεδρος του International Federation of Medical Psychotherapy, επί 15 έτη.
Δίδαξε, κατόπιν προσκλήσεων, τις μεθόδους του σε workshops στη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Ιαπωνία, την Ολλανδία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Σκανδιναβία, (υπήρξε άλλωστε ο «πρώτος αλλαδαπός τακτικός επισκέπτης καθηγητής» της Νορβηγίας και αυτός που από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 “έφερε” το Οσλο στην πρώτη γραμμή της επιστημονικής έρευνας), αλλά και την Ελλάδα. Το 1997 δημιούργησε στην Αθήνα ένα διετές πρόγραμμα εκπαίδευσης πάνω στη STAPP, αποτελούμενο από 5 διεπιστημονικές ομάδες, που επέβλεπε μέχρι και το Σεπτέμβριο του 2007. Παρά τα προβλήματα υγείας που ήδη αντιμετώπιζε, επισκεπτόταν την πατρίδα του 3-4 φορές το χρόνο.
Παρά την ευρεία αναγνώρισή του και τη διεθνή καριέρα του, παρέμενε Ελληνας. Και τηρούσε με ευλάβια τα έθιμα της πατρίδας του: κάθε Πάσχα έψηνε αρνί στο Belmont, ενώ τα καλοκαίρια του τα περνούσε πάντα στη Λέσβο, παρέα με τους πολλούς συγγενείς του.
Οπως συγγενείς και συνεργάτες περιγράφουν, ήταν ιδιαίτερα ευγενικός, “Ευρωπαίος στους τρόπους του”, και ιδιαίτερα ευρυμαθής. Παρότι αφοσιωμένος στην επιστήμη του, μελετούσε με πάθος ιστορία, μουσική και ελληνική φιλοσοφία. Διέθετε, δε, καταπληκτική μνήμη: μπορούσε να ανακαλέσει ακόμα και λεπτομέρειες από τις συζητήσεις με ασθενείς ή φοιτητές του, συνήθιζε μάλιστα να συμβουλεύει τους ασκούμενους «Ακούτε προσεκτικά τα λόγια των ασθενών σας, οι λέξεις που χρησιμοποιούν συνδέονται με τα αισθήματά τους».
Πως τον περιγράφουν οι συνεργάτες και συγγενείς του
«Ηταν σαν ήλιος ή αστέρας. Οποιος τον γνώριζε, μαγνητίζονταν από αυτόν. Ηταν ένας γλυκός άνθρωπος ο οποίος έδειχνε γνήσιο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους». Η κόρη του, Ann Callahan.
«Με εντυπωσίαζε η ευρυμάθειά του. Τον έβλεπα συνεχώς να διαβάζει, ή να απολαμβάνει μουσική. Και παρότι εγώ ήμουν αυτή που είχα μουσικές σπουδές, όταν βάζαμε το ραδιόφωνο αναγνώριζε πάντα πρώτος τις συνθέσεις, το ποιος τις διήυθυνες, ακόμα και από ποια ορχήστρα ήταν εκτελεσμένο!». Η κόρη του, Jeannie Sifneos – Schafer.
«Ηταν πολύ δοσμένος και χαρισματικός καθηγητής. Μαθητές του σε όλο τον κόσμο έμιαζαν να μπαίνουν σε trance όταν τον παρακολουθούσαν».
Δρ. Miguel Leibovich, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Harvard Medical School.
Αν ο Φρόιντ ήταν ο εισηγητής της Ψυχανάλυσης, ο Ελληνας ψυχίατρος-ψυχαναλυτής ήταν ένας από αυτούς που την έφεραν στον επόμενο αιώνα, στον αιώνα της ταχύτητας και των όσο το δυνατόν πιο άμεσων αποτελεσμάτων.
Η συμβολή του Πέτρου Σιφναίου είναι ουσιαστική και πολυεπίπεδη. Μέσα από την πλούσια ακαδημαϊκή αλλά και ερευνητική εμπειρία του διακήρυξε πως «Η ψυχανάλυση δεν πρέπει να κρατάει επ άπειρων»,αλλά και «Εφόσον κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, δεν είναι σωστό να ξαπλώσεις τους πάντες στο ίδιο ντιβάνι...». Στην ουσία, αναθεώρησε μερικές από τις βασικές μεθόδους της ψυχανάλυσης, όπως αυτές εφαρμόζονταν μέχρι τις αρχές του 1970.
Εισηγήθηκε μια νέα δυναµική μέθοδο ψυχοθεραπείας, διεθνώς γνωστής ως "Βραχείας Διάρκειας Αγχοεκλυτικής Ψυχοθεραπείας" -Short Term Anxiety Provoking Psychotherapy (STAPP), η οποία μέσα από μια πολύ έντονη διαδικασία βοηθά πάσχοντες από ψυχολογικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές να εντοπίσουν τη ρίζα των προβλημάτων τους και να μάθουν πως να ελέγχουν τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του, όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Καθόρισε, μάλιστα, τις 5 προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε η STAPP να έχει πιθανότητες επιτυχίας.
Οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν:
1. Ευφυΐα άνω του μετρίου, 2. Ειλικρινή επιθυμία να αλλάξουν, 3. Τη δυνατότητα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, 4. Εμπειρία από σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης με κάποιον άνθρωπο και 5. Πείσμα να αντιμετωπίσουν ένα σημαντικό γι αυτούς πρόβλημα, όπως οι διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Στη σημαντική συμβολή του, όμως, είναι και η επινόηση του όρου «Αλεξιθυμία» το 1972, με την οποία περιγράφονται «άτομα ανίκανα να αναγνωρίσουν ή να περιγράψουν τα συναισθήματά τους», πάθηση σχετιζόμενη με σοβαρές διαταραχές και η οποία πλήττει περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού.
Τέλος, ήταν ο πρώτος ψυχίατρος που αξιοποίησε στις έρευνές του τη βιντεοκάμερα. Το «μικροσκόπιο της ψυχιατρικής», όπως το χαρακτήριζε, του επέτρεπε, με τη σύμφωνη γνώμη των συμμετεχόντων, να καταγράφει και στη συνέχεια να αναλύει (ξανά και ξανά) τις αντιδράσεις των ασθενών του προκειμένου να εντοπίσει «τις κρυμμένες πληροφορίες» που θα τον βοηθούσαν να φθάσει στον πυρήνα των προβλημάτων τους.
Διακρίθηκε (και αγαπήθηκε) τόσο ως ακαδημαϊκός, όσο και ως ερευνητής. Μέχρι το θάνατό του ήταν επίτιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενώ είχε διατελέσει διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου της Μασσαχουσέττης, αναπληρωτής διευθυντής στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Νοσοκομείου Beth Israel και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Χάρβαρντ.
Οπως ο δρ. William Greenberg, διευθυντής του Harvard Longwood Psychiatry Residency και επικεφαλής της Ψυχιατρικής Μονάδας του Beth Israel Deaconess Medical Center, υποστηρίζει:
«Οι ιδέες του δρ. Σιφναίου ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους. Οταν όλοι προτιμούσαν τις πολυετείς (βασανιστικές ή συχνά ανούσιες και πάντως κοστοβόρες) ψυχαναλύσεις, εκείνος μιλούσε για πιο στοχευμένες θεραπείες, επικεντρωμένες σε κάθε περίπτωση χωριστά.
Ο Πέτρος άρχισε να εφαρμόζει τις καινοτόμες πρακτικές του ήδη από τη δεκαετία του 1950, όταν υπηρετούσε ως στρατιωτικός ιατρός στη Γερμανία. Επρεπε όμως να φθάσουμε στη δεκαετία του 1980, όταν το ζήτημα της Δημόσιας Υγείας μπήκε στην κορυφή της πολιτικής και κοινωνικής ατζέντας, για να κατανοήσουν όλοι το μέγεθος της συμβολής του: πράγματι, το STAPP σε συγκεκριμένες βαριές περιπτώσεις ήταν και πιο αποτελεσματικό, αλλά και πιο οικονομικό, αφού -σε αντίθεση με την “παραδοσιακή” προσέγγιση που απαιτούσε αμέτρητες ώρες συζήτησης, υποσχόταν ορατά αποτελέσματα ακόμα και μέσα στις πρώτες 20 εβδομάδες»!
Η ιστορία του
Γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1920 στη Μυτιλήνη.
Αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών. Σπούδασε Χημεία στη Σορβόννη. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής διέφυγε στις Η.Π.Α. Οπως η κόρη του, Jeannie Schafer, εξιστορεί «Κυριολεκτικά δραπέτευσε από το Παρίσι μαζί με έναν φίλο του, κρυμμένοι κάτω από δεμάτια άχυρα στην καρότσα ενός αγροτικού». Συνέχισε τις σπουδές του στην Αμερική πλέον, πρώτα στο MIT και στη συνεχεία στο Harvard. Αποφοίτησε το 1946. Αλλά ο 2ος Μεγάλος Πόλεμος μαινόταν...
Υπηρέτησε για 2 χρόνια στον αμερικανικό στρατό. Απεστάλη στη Φρανκφούρτη. Οπως ό ίδιος έχει καταγράψει:
«Ημουν στη Γερμανία, στον αμερικανικό στρατό, και δοκίμαζα τον εαυτό μου ως μαθητής. Έχοντας μόνο δύο μήνες ψυχιατρική εκπαίδευση στο Χάρβαρντ, μου ανετέθη από το στρατό η διεύθυνση της Ψυχιατρικής, της Νευρολογίας, του Συμβουλίου Φυλακών, των περιοχών της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής! Ξαφνιάστηκα, αλλά ήταν και ευκαιρία να δω τι μπορώ να κάνω».
Οπως ο μετέπειτα συνεργάτης του δρ. Ιωάννης Τσαμασίρος*, αναφέρει: «Εκεί ήταν που συνειδητοποίησε ότι τον ενδιέφερε περισσότερο να εργάζεται με ανθρώπους παρά με άψυχα αντικείμενα στο εργαστήριο” κι έτσι στράφηκε προς την βιοχημεία, την οργανική χημεία και εν τέλει την ιατρική».
Ο δρ. Τσαμασίρος είναι επιστημονικός συνεργάτης της Παιδιατρικής Κλινικής Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος εκπαιδευτικού προγράμματος Βραχείας Δυναμικής Ψυχοθεραπείας.
Μετά τον Πόλεμο επέστρεψε στην Αμερική. Ελαβε εκπαίδευση στο Boston Psychoanalytic Institute το 1950. Ως ψυχαναλυτής πλέον εντάχθηκε στο συνεργαζόμενο με το Harvard McLean Hospital στο Belmont και στο Massachusetts General Hospital. Το 1968 επελέγη ως Associate Director of Psychiatry, υπό την καθοδήγηση του δρ. John Nemiah στο συνεργαζόμενο με το Harvard Beth Israel Deaconess Medical Center (BIDMC).
Στον 3ο όροφο του Rabb Building ήταν που άρχισε να αναπτύσσει τις πρωτοποριακές προσεγγίσεις του απέναντι σε βαριά ψυχικά νοσήματα. Απογοητευμένος από τα πτωχά αποτελέσματα που παρουσίαζαν οι παραδοσιακές ψυχαναλυτικές μέθοδοι ξεκίνησε να εξετάζει νέους τρόπους καταπολέμησης ηπίων νευρωτικών συνδρόμων που μπορούσαν να επιφέρουν βελτίωση σε περιορισμένο αριθμό συναντήσεων. Κατέληξε στη διεθνώς πλέον γνωστή Short Term Anxiety Provoking Psychotherapy (STAPP), η οποία θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ασθενείς με συγκεκριμένο προφίλ (οι 5 προϋποθέσεις για την επιτυχία του STAPP).
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεθόδους η STAPP προσπαθεί εξ αρχής να εντοπίσει τη ρίζα των προβλημάτων, υποδεικνύει στους ασθενείς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αναλύουν τα συναισθήματά τους, τους μαθαίνει τα κριτήρια για να τα διακρίνουν από τα αισθήματά τους και τους οπλίζει με τα κατάλληλα “όπλα” ώστε να μπορούν πια να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους.
Ηταν πραγματικό άλμα για την εποχή η χρήση της (άρτι ανακαλυφθείσας) βιντεοκάμερας. Οταν ακόμα η ψυχανάλυση αποτελούσε ένα “άκρως προσωπικό” δεδομένο (αν όχι ταμπού) και η μόνη προϋπόθεση ήταν η μακρόχρονη παρακολούθηση, ο δρ. Σιφναίος έπειθε τους ασθενείς του να του επιτρέψουν να βιντεοσκοπεί τις συνεδρίες. Το περιεχόμενο των τανιών το χρησιμοποιούσε για περαιτέρω ανάλυση αλλά και ως εκπαιδευτικό υλικό σε διαλέξεις και σεμινάρια.
Οπως ο ίδιος έχει δηλώσει:
«Με τη βιντεοσκόπηση των συνεδριών μπορούσαμε να δείξουμε πώς ήταν ο ασθενής την πρώτη φορά, σε όλες τις συνεδρίες, αλλά και το αποτέλεσμα 2 χρόνια μετά. Αυτό ήταν επανάσταση, διότι μπορέσαμε και να κάνουμε έρευνες και να το αποδείξουμε με το βίντεο».
Υπολογίζεται ότι στη βιβλιοθήκη του υπάρχουν περίπου 280 βιντεοκασέτες.
Συνολικά, ο δρ. Σιφναίος δημοσίευσε 125 άρθρα γύρω από την ψυχοθεραπεία, τις ψυχοσωματικές διαταραχές και την ψυχική υγεία, αλλά είχε μεγάλη συμβολή και στα επιστημονικά άρθρα που διεμοσίευσαν μαθητές του. Εγραψε 4 βιβλία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ηταν επίσης αρχισυντάκτης στο “Psychotherapy and Psychosomatics” για περίπου 2 έτη, ενώ υπήρξε και αντιπρόεδρος του International Federation of Medical Psychotherapy, επί 15 έτη.
Δίδαξε, κατόπιν προσκλήσεων, τις μεθόδους του σε workshops στη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Ιαπωνία, την Ολλανδία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Σκανδιναβία, (υπήρξε άλλωστε ο «πρώτος αλλαδαπός τακτικός επισκέπτης καθηγητής» της Νορβηγίας και αυτός που από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 “έφερε” το Οσλο στην πρώτη γραμμή της επιστημονικής έρευνας), αλλά και την Ελλάδα. Το 1997 δημιούργησε στην Αθήνα ένα διετές πρόγραμμα εκπαίδευσης πάνω στη STAPP, αποτελούμενο από 5 διεπιστημονικές ομάδες, που επέβλεπε μέχρι και το Σεπτέμβριο του 2007. Παρά τα προβλήματα υγείας που ήδη αντιμετώπιζε, επισκεπτόταν την πατρίδα του 3-4 φορές το χρόνο.
Παρά την ευρεία αναγνώρισή του και τη διεθνή καριέρα του, παρέμενε Ελληνας. Και τηρούσε με ευλάβια τα έθιμα της πατρίδας του: κάθε Πάσχα έψηνε αρνί στο Belmont, ενώ τα καλοκαίρια του τα περνούσε πάντα στη Λέσβο, παρέα με τους πολλούς συγγενείς του.
Οπως συγγενείς και συνεργάτες περιγράφουν, ήταν ιδιαίτερα ευγενικός, “Ευρωπαίος στους τρόπους του”, και ιδιαίτερα ευρυμαθής. Παρότι αφοσιωμένος στην επιστήμη του, μελετούσε με πάθος ιστορία, μουσική και ελληνική φιλοσοφία. Διέθετε, δε, καταπληκτική μνήμη: μπορούσε να ανακαλέσει ακόμα και λεπτομέρειες από τις συζητήσεις με ασθενείς ή φοιτητές του, συνήθιζε μάλιστα να συμβουλεύει τους ασκούμενους «Ακούτε προσεκτικά τα λόγια των ασθενών σας, οι λέξεις που χρησιμοποιούν συνδέονται με τα αισθήματά τους».
Πως τον περιγράφουν οι συνεργάτες και συγγενείς του
«Ηταν σαν ήλιος ή αστέρας. Οποιος τον γνώριζε, μαγνητίζονταν από αυτόν. Ηταν ένας γλυκός άνθρωπος ο οποίος έδειχνε γνήσιο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους». Η κόρη του, Ann Callahan.
«Με εντυπωσίαζε η ευρυμάθειά του. Τον έβλεπα συνεχώς να διαβάζει, ή να απολαμβάνει μουσική. Και παρότι εγώ ήμουν αυτή που είχα μουσικές σπουδές, όταν βάζαμε το ραδιόφωνο αναγνώριζε πάντα πρώτος τις συνθέσεις, το ποιος τις διήυθυνες, ακόμα και από ποια ορχήστρα ήταν εκτελεσμένο!». Η κόρη του, Jeannie Sifneos – Schafer.
«Ηταν πολύ δοσμένος και χαρισματικός καθηγητής. Μαθητές του σε όλο τον κόσμο έμιαζαν να μπαίνουν σε trance όταν τον παρακολουθούσαν».
Δρ. Miguel Leibovich, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Harvard Medical School.
Ο ίδιος ο δρ. Πέτρος Εμανουήλ Σιφναίος, σε συνεντεύξεις του είχε κατά καιρούς πει:
- «Μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι σε ορισμένους ανθρώπους τα αποτελέσματα γίνονταν γρήγορα φανερά. Σκέφτηκα, τότε, γιατί η ψυχοθεραπεία να είναι μακροχρόνια για όλους; Κι επειδή ήμουν διευθυντής Ψυχιατρικής Κλινικής και έβλεπα πολλούς ανθρώπους, κατάλαβα ότι πρέπει να αξιολογείται όχι μόνο το πρόβλημα, αλλά και η προσωπικότητα του ανθρώπου: έχει τη δύναμη να μπορέσει να κοιτάξει τα προβλήματα ή λέει "κάντε κάτι", ελπίζοντας σε ένα θαύμα που θα τον κάνει καλά;
Μέχρι κάποια εποχή οι γιατροί έβαζαν τους ανθρώπους σε άκαμπτες ταξινομήσεις. Αντίθετα, ο Φρόιντ έβλεπε στον κάθε άνθρωπο μια ξεχωριστή οντότητα. Ενθουσιάστηκαν οι πρώτοι ψυχαναλυτές και άρχισαν να χρησιμοποιούν την ψυχανάλυση ως θεραπεία, χωρίς όμως να διαλέγουν ποιους έπαιρναν. Ψυχανάλυση είναι να ξαπλώσεις σε ένα ντιβάνι και να "ανοίξεις", να πεις τα πιο προσωπικά σου πράγματα. Είναι πολύ δύσκολο να το κάνεις χωρίς αναστολές. Άνθρωποι σαν εμάς χρειάζονται πολύ καιρό για να τα πουν αυτά. Ένας ασθενής που είναι σοβαρά, που έχει ψυχολογικά προβλήματα, μόλις ξαπλώσει ανοίγει τα πάντα, είναι το κουτί της Πανδώρας. Το λάθος που έκαναν πολλοί ψυχαναλυτές είναι ότι έβαζαν όλο τον κόσμο στο ντιβάνι, γι αυτό και η ψυχανάλυση, πολλές φορές, κρατούσε χρόνια ή δεν τέλειωνε ποτέ».
- «Πιστεύω ότι είναι δικό μας λάθος, των ψυχιάτρων εννοώ και των ψυχολόγων, που για πολύ καιρό δημιουργήσαμε την εντύπωση ότι είμαστε όλοι ίδιοι και άρα απαιτείται για όλους μας το ίδιο χρονικό διάστημα για την επίλυση των ψυχολογικών προβλημάτων μας. Tο γεγονός αυτό δεν ισχύει, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δεν είναι όλοι βιολογικά ίδιοι».
- «Όποιος θέλει να γίνει ψυχαναλυτής, πρέπει να κοιτάξει τον εαυτό του, να δει όλα του τα προβλήματα, να κάνει εκπαιδευτική ψυχανάλυση στον εαυτό του. Αυτό βοηθά να είσαι ουδέτερος, να μη συμπαθήσεις τον ασθενή. Για να μάθεις να βγάζεις τον εαυτό σου στην άκρη πρέπει να μάθεις να κάνεις ενδοσκόπηση. Να μάθεις να ρωτάς τον εαυτό σου γιατί κάνεις όσα κάνεις, γιατί θύμωσες με κάτι. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην πάρεις θέση. Μπορεί να λυπάσαι για το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις, αλλά πρέπει να παραμείνεις ουδέτερος, αν θέλεις να βοηθήσεις».
- «H μέθοδος STAPP ενδείκνυται για τη θεραπεία ατόμων που παρουσιάζουν ψυχολογικά συμπτώματα ήπιας βαρύτητας, όπως: κατάθλιψη, άγχος, αντιδράσεις πένθους, μεμονωμένες φοβίες, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και ψυχαναγκαστικές ενασχολήσεις. Eντόπισα επίσης ορισμένες παραμέτρους στη δομή του χαρακτήρα του ασθενούς, που θεωρώ απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της θεραπείας. Πιστεύω ότι το σημαντικότερο, για να υποβληθεί κάποιος σε τέτοιου είδους θεραπεία, είναι να τον διακατέχει ένα έντονο κίνητρο για αλλαγή. Θεωρώ επίσης απαραίτητο ο ασθενής να είναι σε θέση να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις. Nα γνωρίζει, με λίγα λόγια, από τα παιδικά του χρόνια τη αμοιβαιότητα των σχέσεων, το λεγόμενο “πάρε – δώσε”, να μην περιμένει τη “σωτηρία” να έρθει αποκλειστικά από τον άλλο. Aπαιτείται επίσης η συνειδητοποίηση εκ μέρους του ασθενούς ότι τα συμπτώματά του έχουν ψυχολογική προέλευση».
- «Ομολογώ ότι μου αρέσει να με αποκαλούν ανεξάρτητο, αντι-κονφορμιστή, ακόμα και “μαύρο πρόβατο”. Παρ ολα αυτά, έχω πολλά ενδιαφέροντα: μου αρέσει να μελετώ μουσική, ιστορία, αρχαιολογία, αρχιτεκτονική, Τέχνες, μου αρέσει να κολυμπώ, να μαγειρεύω, να πίνω γαλλικό κρασί. Και νιώθω έντονο δέσιμο με τους συγγενείς, του φίλους και τους μαθητές μου.
Τέλος, επιτρέψτε μου να τονίσω το θαυμασμό μου απέναντι στο μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής, το οποίο συναντώ μέσα από τις πολύχρωμες και πολυδιάστατες προσωπικότητες των ασθενών μου, όταν αυτοί μου επιτρέπουν να εξερευνήσω τους μαγευτικούς ορίζοντες του μυαλού τους. Τους είμαι παντοτινά ευγνώμων για τα όσα μου δίδαξαν και που έκαναν τη ζωή μου τόσο γεμάτη».
Alexithymia,
Ο άνθρωπος χωρίς αισθήματα
Ετυμολογία:
Προέρχεται από το στερητικό “α” + “λέξη” (= λόγος) + θυμικό.
Ορισμός:
“Αλεξιθυμία” είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που δε βρίσκουν λόγια να εκφράσουν τα αισθήματά τους.
Χωρίς τη δυνατότητα να ονομάσουν, να διακρίνουν και συνεπώς να επεξεργαστούν τα αισθήματά τους, οι αλεξιθυμικοί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, ενώ η αδυναμία τους να συνδεθούν συναισθηματικά ή και να συν-εμπαθήσουν τους γύρω τους, τού υποχρεώνει να αναζητούν διαρκώς (συχνά και εμμονικά) καινούργιες εμπειρίες. Σχετίζεται με πολλές ψυχοσωματικές ασθένειες. Η πάθηση εμφανίζεται στο περίπου 10% του γενικού πληθυσμού.
Ο δρ. Σιφναίος, είχε εξηγήσει: «Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δίνουν την εντύπωση ότι είναι διαφορετικοί, εξωγήινοι, σαν να ήρθαν από έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο, και ζουν τώρα μέσα σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από τα συναισθήματα. Οι άνθρωποι αυτοί δε χωρούσαν στο καλούπι της ψυχανάλυσης, δεν ανοίγονταν για τα προβλήματά τους.
- «Μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι σε ορισμένους ανθρώπους τα αποτελέσματα γίνονταν γρήγορα φανερά. Σκέφτηκα, τότε, γιατί η ψυχοθεραπεία να είναι μακροχρόνια για όλους; Κι επειδή ήμουν διευθυντής Ψυχιατρικής Κλινικής και έβλεπα πολλούς ανθρώπους, κατάλαβα ότι πρέπει να αξιολογείται όχι μόνο το πρόβλημα, αλλά και η προσωπικότητα του ανθρώπου: έχει τη δύναμη να μπορέσει να κοιτάξει τα προβλήματα ή λέει "κάντε κάτι", ελπίζοντας σε ένα θαύμα που θα τον κάνει καλά;
Μέχρι κάποια εποχή οι γιατροί έβαζαν τους ανθρώπους σε άκαμπτες ταξινομήσεις. Αντίθετα, ο Φρόιντ έβλεπε στον κάθε άνθρωπο μια ξεχωριστή οντότητα. Ενθουσιάστηκαν οι πρώτοι ψυχαναλυτές και άρχισαν να χρησιμοποιούν την ψυχανάλυση ως θεραπεία, χωρίς όμως να διαλέγουν ποιους έπαιρναν. Ψυχανάλυση είναι να ξαπλώσεις σε ένα ντιβάνι και να "ανοίξεις", να πεις τα πιο προσωπικά σου πράγματα. Είναι πολύ δύσκολο να το κάνεις χωρίς αναστολές. Άνθρωποι σαν εμάς χρειάζονται πολύ καιρό για να τα πουν αυτά. Ένας ασθενής που είναι σοβαρά, που έχει ψυχολογικά προβλήματα, μόλις ξαπλώσει ανοίγει τα πάντα, είναι το κουτί της Πανδώρας. Το λάθος που έκαναν πολλοί ψυχαναλυτές είναι ότι έβαζαν όλο τον κόσμο στο ντιβάνι, γι αυτό και η ψυχανάλυση, πολλές φορές, κρατούσε χρόνια ή δεν τέλειωνε ποτέ».
- «Πιστεύω ότι είναι δικό μας λάθος, των ψυχιάτρων εννοώ και των ψυχολόγων, που για πολύ καιρό δημιουργήσαμε την εντύπωση ότι είμαστε όλοι ίδιοι και άρα απαιτείται για όλους μας το ίδιο χρονικό διάστημα για την επίλυση των ψυχολογικών προβλημάτων μας. Tο γεγονός αυτό δεν ισχύει, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δεν είναι όλοι βιολογικά ίδιοι».
- «Όποιος θέλει να γίνει ψυχαναλυτής, πρέπει να κοιτάξει τον εαυτό του, να δει όλα του τα προβλήματα, να κάνει εκπαιδευτική ψυχανάλυση στον εαυτό του. Αυτό βοηθά να είσαι ουδέτερος, να μη συμπαθήσεις τον ασθενή. Για να μάθεις να βγάζεις τον εαυτό σου στην άκρη πρέπει να μάθεις να κάνεις ενδοσκόπηση. Να μάθεις να ρωτάς τον εαυτό σου γιατί κάνεις όσα κάνεις, γιατί θύμωσες με κάτι. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην πάρεις θέση. Μπορεί να λυπάσαι για το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις, αλλά πρέπει να παραμείνεις ουδέτερος, αν θέλεις να βοηθήσεις».
- «H μέθοδος STAPP ενδείκνυται για τη θεραπεία ατόμων που παρουσιάζουν ψυχολογικά συμπτώματα ήπιας βαρύτητας, όπως: κατάθλιψη, άγχος, αντιδράσεις πένθους, μεμονωμένες φοβίες, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και ψυχαναγκαστικές ενασχολήσεις. Eντόπισα επίσης ορισμένες παραμέτρους στη δομή του χαρακτήρα του ασθενούς, που θεωρώ απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της θεραπείας. Πιστεύω ότι το σημαντικότερο, για να υποβληθεί κάποιος σε τέτοιου είδους θεραπεία, είναι να τον διακατέχει ένα έντονο κίνητρο για αλλαγή. Θεωρώ επίσης απαραίτητο ο ασθενής να είναι σε θέση να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις. Nα γνωρίζει, με λίγα λόγια, από τα παιδικά του χρόνια τη αμοιβαιότητα των σχέσεων, το λεγόμενο “πάρε – δώσε”, να μην περιμένει τη “σωτηρία” να έρθει αποκλειστικά από τον άλλο. Aπαιτείται επίσης η συνειδητοποίηση εκ μέρους του ασθενούς ότι τα συμπτώματά του έχουν ψυχολογική προέλευση».
- «Ομολογώ ότι μου αρέσει να με αποκαλούν ανεξάρτητο, αντι-κονφορμιστή, ακόμα και “μαύρο πρόβατο”. Παρ ολα αυτά, έχω πολλά ενδιαφέροντα: μου αρέσει να μελετώ μουσική, ιστορία, αρχαιολογία, αρχιτεκτονική, Τέχνες, μου αρέσει να κολυμπώ, να μαγειρεύω, να πίνω γαλλικό κρασί. Και νιώθω έντονο δέσιμο με τους συγγενείς, του φίλους και τους μαθητές μου.
Τέλος, επιτρέψτε μου να τονίσω το θαυμασμό μου απέναντι στο μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής, το οποίο συναντώ μέσα από τις πολύχρωμες και πολυδιάστατες προσωπικότητες των ασθενών μου, όταν αυτοί μου επιτρέπουν να εξερευνήσω τους μαγευτικούς ορίζοντες του μυαλού τους. Τους είμαι παντοτινά ευγνώμων για τα όσα μου δίδαξαν και που έκαναν τη ζωή μου τόσο γεμάτη».
Alexithymia,
Ο άνθρωπος χωρίς αισθήματα
Ετυμολογία:
Προέρχεται από το στερητικό “α” + “λέξη” (= λόγος) + θυμικό.
Ορισμός:
“Αλεξιθυμία” είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που δε βρίσκουν λόγια να εκφράσουν τα αισθήματά τους.
Χωρίς τη δυνατότητα να ονομάσουν, να διακρίνουν και συνεπώς να επεξεργαστούν τα αισθήματά τους, οι αλεξιθυμικοί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, ενώ η αδυναμία τους να συνδεθούν συναισθηματικά ή και να συν-εμπαθήσουν τους γύρω τους, τού υποχρεώνει να αναζητούν διαρκώς (συχνά και εμμονικά) καινούργιες εμπειρίες. Σχετίζεται με πολλές ψυχοσωματικές ασθένειες. Η πάθηση εμφανίζεται στο περίπου 10% του γενικού πληθυσμού.
Ο δρ. Σιφναίος, είχε εξηγήσει: «Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δίνουν την εντύπωση ότι είναι διαφορετικοί, εξωγήινοι, σαν να ήρθαν από έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο, και ζουν τώρα μέσα σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από τα συναισθήματα. Οι άνθρωποι αυτοί δε χωρούσαν στο καλούπι της ψυχανάλυσης, δεν ανοίγονταν για τα προβλήματά τους.
Ερχόταν, για παράδειγμα, ένας ασθενής και μου έλεγε ότι έγινε ένας καβγάς. Τον ρωτούσα “πώς αισθανθήκατε;” κι αυτός άρχιζε να περιγράφει το τι έγινε, αλλά χωρίς το παραμικρό συναίσθημα. Και μόλις τον ρωτούσα, “τι σκεφθήκατε, τι πέρασε από το μυαλό σας;”, απαντούσε “Δεν κατάλαβα...”. Αντιλήφθηκα ότι δεν είχε λέξεις, τρόπους να περιγράψει αισθήματα.
Bιολογικά, όσοι πάσχουν απ’ αυτή την ασθένεια αντιλαμβάνονται τα αισθήματα, αλλά δεν είναι σε θέση να τα επεξεργαστούν και να μιλήσουν γι’ αυτά. Aντιδρούν στα αισθήματα με πρωτόγονο τρόπο, όπως τα ζώα. Π.χ., μια γάτα μπροστά στον κίνδυνο καταφεύγει αμέσως στη δράση ή επιτίθεται, δηλαδή ή αποχωρεί ή παγώνει. Στον άνθρωπο, η πάθηση αποδίδεται μάλλον σε βιολογικά αίτια. Πρόκειται πιθανώς για αποσύνδεση του μεταιχμιακού συστήματος από το νεοφλοιό, ιδιαίτερα από τα λεκτικά του κέντρα. Με λίγα λόγια, ενώ τα κυκλώματα του συγκινησιακού εγκεφάλου μπορεί να αντιδρούν με συναισθήματα, ο νεοφλοιός δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει αυτά τα συναισθήματα και να προσθέσει τη χροιά του λόγου σε αυτά.
H αλεξιθυμία παρουσιάζεται συχνά σε ανθρώπους που πάσχουν από ορισμένες ψυχοσωματικές ασθένειες, όπως το άσθμα, το έλκος κ.λπ. Σε αλκοολικούς, σε εξαρτημένους από ναρκωτικά και σε ανθρώπους που έχουν διαταραχές της προσωπικότητας και καταφεύγουν σε εγκληματικές πράξεις. Aυτοί οι άνθρωποι στερούνται πρόσφορων συναισθηματικών αντιδράσεων».
Κι εδώ βρίσκεται η ουσία του προβλήματος: οι αλεξιθυμικοί δεν είναι ανίκανοι να νιώσουν, είναι όμως ανίκανοι να εκφράσουν τα αισθήματά τους. Στερούνται ολοκληρωτικά τη βασική δεξιότητα της νοημοσύνης της καρδιάς, την αυτοεπίγνωση. Και όταν κάποιος τους προκαλεί κάποιο έντονο συναίσθημα, συγχύζονται και προσπαθούν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν.
Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο εξαίρετο http://psycheandlife2.wordpress.com/:
«Τα συναισθήματα γεννιούνται μέσα τους, όταν και αν γεννηθούν, σαν ένα μπλεγμένο κουβάρι δυστυχίας.
Αυτή η βασική σύγχυση των συναισθημάτων φαίνεται ότι συχνά τους κάνει να παραπονιούνται για ακαθόριστα ιατρικά προβλήματα, όταν στην πραγματικότητα βιώνουν συναισθηματική δυστυχία –ένα φαινόμενο που είναι γνωστό στην ψυχιατρική με τον όρο σωματοποίηση-, μπερδεύοντας ένα συναισθηματικό πόνο με ένα φυσικό πόνο (διαφορετικό από την ψυχοσωματική ασθένεια, στην οποία τα συναισθηματικά προβλήματα δημιουργούν γνήσια παθολογικά συμπτώματα)».
Δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά τα αίτια που προκαλούν την πάθηση.
Ο δρ. Σιφναίος είχε δηλώσει:
- «Και ο σκύλος έχει φόβο και θυμό, όπως και ο άνθρωπος. Το αίσθημα είναι κάτι βιολογικό, το έχουν και τα ζώα. Ο σκύλος, όμως, δεν έχει εγκέφαλο να σκεφθεί να αποφύγει να πει ή να ανταποδώσει κάτι. Αυτό είναι το συναίσθημα". Οι αλεξιθυμικοί ζουν ανάμεσά μας, λέει ο καθηγητής. Όμως, "δεν έρχονται ποτέ να δουν τον γιατρό. Δεν θεωρούν ότι έχουν πρόβλημα. Είναι άνθρωποι που καταφεύγουν στη δράση, επειδή δεν έχουν επαφή με τα συναισθήματά τους».
- «Άνθρωποι έξυπνοι αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα κι αυτό επειδή δεν έχουν ψυχολογική σκέψη, την ικανότητα δηλαδή να κάνουν ενδοσκόπηση. Για παράδειγμα, το εύκολο είναι να πεις ότι θύμωσες με κάποιον. Αν σκεφτείς γιατί θύμωσες, τότε υπάρχει πιθανότητα να κάνεις κάτι διαφορετικό. Το κίνητρο, να προσπαθήσω να καταλάβω τον εαυτό μου πρώτα, να πω "εγώ έκανα το λάθος", είναι πολύ σημαντικό. Η προβολή των συναισθημάτων, το "εσύ φταις", είναι πολύ εύκολο. Αν νομίζω οτι όλα τα προβλήματα που έχω είναι λάθος των άλλων, τότε η παράνοια μου χτυπάει την πόρτα».
- «Διάβασα τη διήγηση του Άιχμαν, του ναζιστή που μετέφερε τους Εβραίους στο Άουσβιτς. Δεν έβγαζε κανένα συναίσθημα. Αλλά και το βιβλίο "Table Talk" του Μπόρμαν, όπου περιγράφονταν οι συζητήσεις που είχε επί τέσσερα χρόνια με τον Χίτλερ σε καθημερινή βάση την ώρα του φαγητού ή του καφέ. Ορισμένα πράγματα τα περιγράφει καταπληκτικά, είχε εκπληκτικές γνώσεις, σαν κομπιούτερ. Οι αλεξιθυμικοί είναι εξυπνότατοι, μπορεί να ξέρουν τα πάντα, αλλά τα κομπιούτερ δεν έχουν αισθήματα.
Σε 700 σελίδες ο Χίτλερ περιγράφει 4-5 φορές μόνο κάποια συναισθήματα. Και τη μοναδική φορά που λέει κάτι για τη μητέρα του, την οποία υποτίθεται ότι αγαπούσε, λέει ότι πρέπει να είναι περήφανη διότι έδωσε στη Γερμανία έναν γιο σαν κι αυτόν! Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν ηθικές βάσεις, δεν αισθάνονται πράγματα για τους άλλους, δεν μπορούν να σκεφθούν ότι κάνουν κακό σε αθώους, γι αυτό περνούν στη δράση. Αν ο Στάλιν είχε γράψει βιβλίο, είμαι βέβαιος ότι θα προέκυπτε αλεξιθυμικός».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΔΗΜΟΣΊΕΥΣΗ ΣΧΟΛΊΟΥ
Τα σχόλια στό 07magazine men'sblogspot υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων είναι (αστική και ποινική) και βαρύνει τους σχολιαστές.