Πτωχευτικός νόμος: Τι προβλέπει και τι σημαίνει η εφαρμογή του για την πρώτη κατοικία

Από 1η Ιουνίου του 2021 και ενώ προφανώς δεν θα έχει τερματισθεί η πανδημική κρίση, 

αναμένεται να εφαρμοσθεί αν δεν έχουμε νέα παράταση, ο νόμος 4738/2020 ή αλλιώς «Κώδικας Ρύθμισης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας».

Γράφει ο δικηγόρος Κώστας Τσουκαλάς

O νέος Πτωχευτικός νόμος για την διευθέτηση οφειλών προβλεπόταν αν εφαρμοσθεί από 1-1-2021, όμως ανεστάλη η έναρξη ισχύος του με την επίσημη αιτιολογία ότι δεν έχουν προλάβει να εκδοθούν οι δεκάδες υπουργικές αποφάσεις που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή του . Κοινός τόπος όμως, όσων γνωρίζουν την κατάσταση στα κόκκινα δάνεια και το περιεχόμενο των διατάξεων του νέου Κώδικα και κινδύνους που σηματοδοτεί η υλοποίηση του , είναι πως η αναστολή λειτουργίας επελέγη γιατί έγινε κατανοητό από το Υπουργείο Οικονομικών, πως σε περίπτωση εφαρμογής του θα υπήρχε ρεκόρ πλειστηριασμών και απώλειας περιουσιών. Παρόλα ταύτα ενώ προβλέπεται ύφεση ρεκόρ στην οικονομία, δυσχεραίνεται περαιτέρω η θέση των δανειοληπτών λόγω της κρίσης της πανδημίας και αυξάνονται τα κόκκινα δάνεια , η κυβέρνηση δε φαίνεται να συζητά την κατάργηση του νομού. Η εικόνα που παρουσιάζεται είναι πως και οι δανειστές πιέζουν για την εφαρμογή της επέκτασης της πτώχευσης στα φυσικά πρόσωπα και την ταχεία εκκαθάριση των κόκκινων δανείων. Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας προβλέπει πλήρη άρση της προστασίας της κύριας κατοικίας, δέσμευση εισοδήματος, ρευστοποίηση του συνόλου της περιουσίας.

Το ερώτημα που τίθεται είναι πού βρίσκεται η «δεύτερη ευκαιρία», που προσφέρει ο τίτλος του νόμου;

Ως δεύτερη ευκαιρία εννοείται όχι κάποια υποτυπώδης προστασία μέρους της περιουσίας αλλά η δυνατότητα των δανειοληπτών απεγκλωβισμού από τα χρέη τους μόνο με την πτώχευση, δηλαδή την απώλεια του συνόλου των περιουσιακών τους στοιχείων υπέρ των πιστωτών.

Τι προβλέπεται για τα ευάλωτα νοικοκυριά;

Το άρθρο 166, που αναφέρεται στα ευάλωτα νοικοκυριά, έχει αυστηρότατα εισοδηματικά κριτήρια (7.000 ευρώ για τον άγαμο και 120.000 ευρώ αντικειμενική αξία κατοικίας, 10.500 ευρώ για τον έγγαμο και 135.000 ευρώ αντικειμενική αξία, 14.000 ευρώ για τριμελή οικογένεια και 150.000 ευρώ αντικειμενική αξία, και 17.500 ευρώ και 165.000 ευρώ αντικειμενική αξία για τετραμελή οικογένεια). Συνεπώς, η περίμετρος των δικαιούχων είναι περιορισμένη. Σε όσους δεν πληρούν τα κριτήρια αυτά , όπως αναφέραμε πριν, ρευστοποιείται το σύνολο της περιουσίας χωρίς δικαίωμα να παραμείνουν στο ακίνητο ούτε ως μισθωτές. Όσοι πληρούν τα κριτήρια και χαρακτηρίζονται ευάλωτα νοικοκυριά, έχουν το δικαίωμα, αφού ρευστοποιηθούν τα λοιπά περιουσιακά τους στοιχεία, να μεταβιβάσουν την πρώτη κατοικία τους στο Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, να παραμείνουν στο ακίνητο ως μισθωτές καταβάλλοντας μίσθωμα για 12 έτη.

Πώς θα υπολογίζεται το μίσθωμα που θα καταβάλει ο ευάλωτος δανειολήπτης;

Το μίσθωμα θα ορίζεται με βάση την απόδοση που αντιστοιχεί προς το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο που ίσχυε, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος κατά τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υφίσταται μέτρηση, αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς αυτό των Πράξεων Κύριας Αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αυτό σήμερα είναι περίπου 2,8% αλλά ανακαθορίζεται. Συνεπώς για ακίνητο που έχει αξία 50.000 ευρώ ,το ετήσιο μίσθωμα θα είναι 1.400 ευρώ και το μηνιαίο μίσθωμα θα είναι 116,66 ευρώ. Για ακίνητο που έχει αξία 100.000 ευρώ το ετήσιο μίσθωμα θα είναι 2.800 ευρώ και το μηνιαίο μίσθωμα θα είναι 233,33 ευρώ . Για ακίνητο που έχει αξία 150.000 ευρώ Το ετήσιο μίσθωμα θα είναι 4.200 ευρώ και το μηνιαίο μίσθωμα θα είναι 350 ευρώ .

Ποιο θα είναι το ύψος του στεγαστικού επιδόματος που θα χορηγείται στους δανειολήπτες;

Στους δανειολήπτες θα χορηγείται στεγαστικό επίδομα 70 ευρώ για τον άγαμο , 105 ευρώ για τον έγγαμο, 140 ευρώ για τριμελή οικογένεια, 175 ευρώ για τετραμελή οικογένεια και 210 ευρώ για πενταμελή οικογένεια. Αν οι δανειολήπτες που έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση αυτή, καθυστερήσουν να καταβάλλουν έως και τρία μηνιαία μισθώματα θα απειλούνται με έξωση. Μετά την δωδεκαετία θα μπορούν, εφόσον δύνανται, να αποκτήσουν ξανά την κυριότητα του ακινήτου καταβάλλοντας ως τίμημα επαναγοράς το ποσό που θα αντιστοιχεί τότε στην εμπορική αξία του ακινήτου τους. Δηλαδή θα αγοράζουν ξανά το ακίνητο στην πραγματική του αξία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ποσά που έχουν καταβάλλει από την λήψη του αρχικού δανείου μέχρι την ημέρα που σταμάτησαν να καταβάλλουν. Επιπλέον, ούτε τα μισθώματα, που θα έχουν καταβάλλει στην δωδεκαετία, θα συμψηφίζονται με το τίμημα επαναγοράς. Επομένως, για να διατηρήσουν την κυριότητα του ακινήτου, θα έχουν συνολικά καταβάλλει τις μηνιαίες δόσεις που πλήρωναν μέχρι να «κοκκινίσουν», τα μισθώματα 12 ετών και την εμπορική αξία του ακινήτου στο τέλος της δωδεκαετίας. Προφανώς πολύ περισσότερα χρήματα, μπορεί και διπλάσια, από αυτά που δανείστηκαν. Είναι προφανές ότι αφενός δεν υφίσταται ουδεμία προστασία πρώτης κατοικίας αφετέρου η ρύθμιση που προβλέπει διατήρηση της κατοικίας ως μισθωτής δεν είναι ελκυστική αφού είναι οικονομικά ζημιογόνα όπως αναδείξαμε παραπάνω.

Αντί η κυβέρνηση να διαγνώσει την αιτία της αποτυχίας των προηγούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων (πλατφόρμα 4605/2019 και πλατφόρμα εξωδικαστικού συμβιβασμού για τις επιχειρήσεις ) στα πολύ αυστηρά κριτήρια που εξαιρούσαν το σύνολο της μεσαίας τάξης της δεκαετίας του 2000, επιλέγει ακόμα αυστηρότερα κριτήρια χωρίς μάλιστα προστασία της κυριότητας της πρώτης κατοικίας. Η εφαρμογή της νέου πτωχευτικού νόμο οδηγεί σε πλήρη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων . Είναι μονομερώς τραπεζοκεντρική και υποτιμά της συνέπειες του κοινωνικού χάους που θα προκληθεί στην οικονομία λόγω και της μαινόμενης πανδημικής κρίσης . Η ακίνητη περιουσία των Ελλήνων θα υποτιμηθεί περαιτέρω.

Υπάρχει λύση;

Ρεαλιστική πρόταση για επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων σε συνδυασμό με την προστασία του τραπεζικού συστήματος υπάρχει . Άμεσα και έκτακτα μέτρα για όσους επλήγησαν ή θα πληγούν από την κρίση του κορωνοιού. Οι αναστολές των δανειακών υποχρεώσεων για λίγους μήνες , προφανώς λειτουργούν ανασχετικά για την εκτίναξη των κόκκινων δανείων αλλά δε λύνουν το πρόβλημα, καθώς απλά μεταθέτουν την πληρωμή των δόσεων μετά τη λήξη τη πανδημίας και μάλιστα όχι με παράταση της διάρκειας της δανειακής σύμβασης αλλά με αύξηση των δόσεων στο μέλλον. Το πρόγραμμα «Γέφυρα» είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά θα πρέπει να συνεχιστεί για όσους πλήττονται με καταβολή μέρους της δόσης και μετά την λήξη της πανδημίας αν οι οικονομικές συνέπειες συνεχίζονται και μετά το τέλος της πανδημίας. Απαιτείται στήριξη των πληττόμενων ανάλογα με τη ζημία τους και σε περιπτώσεις ανεργίας η διακοπής της δραστηριότητας του δανειολήπτη ως επαγγελματία να προβλεφθεί αντίστοιχη διαγραφή μέρους του χρέους. Για τους υπόλοιπους δανειολήπτες και για όσους στο μέλλον καταστούν ληξιπρόθεσμοι, να δημιουργηθεί μόνιμος μηχανισμός προστασίας της πρώτης κατοικίας, με σύνδεση του ποσού που θα καταβάλλει ο δανειολήπτης με την πραγματική τρέχουσα αξία της κατοικίας του και καταβολή του ποσού σε μακρό διάστημα αποπληρωμής (έως και 30 έτη) με ευνοϊκά χαμηλά επιτόκια. Για τον καθορισμό της δόσης θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη τα εισοδήματα που έχει ο δανειολήπτης και η αναγκαιότητα να διατηρεί και μετά την καταβολή της δόσης , εισόδημα που να του επιτρέπει να επιβιώσει.

Λαμβάνοντας υπόψη , ότι οι οφειλέτες έχουν δανειστεί πριν πολλά έτη και έχουν καταβάλλει ήδη σημαντικά ποσά , να ορισθεί η τρέχουσα αξία στο 80% της εμπορικής αξίας ή στο 100% της αντικειμενικής. Για να προστατέψουν την πρώτη κατοικία, η αντικειμενική αξία αυτής θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις 220.000 ευρώ για τον άγαμο οφειλέτη, προσαυξημένη κατά 40.000 ευρώ για τον έγγαμο οφειλέτη και κατά 20.000 ευρώ ανά τέκνο. Το όριο οφειλής ανά πιστωτή να οριστεί στις 350.000 ευρώ για να καλύψει και την «πρώην» μεσαία τάξη. Μετά την δεκαετή οικονομική κρίση που οδήγησε στην υπερχρέωση μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού, μια νέα οικονομική κρίση , χωρίς προβλεπόμενο τέλος και με ασύμμετρα χαρακτηριστικά , μαστίζει την ελληνική κοινωνία. Το πρόβλημα των κόκκινων δανείων ούτε πρέπει να «κρυφτεί κάτω από το χαλί» ούτε βέβαια να λυθεί με αναδιανομή πλούτου εις βάρος των πολλών. Χρειάζονται ριζοσπαστικές και ρεαλιστικές λύσεις που θα διαφυλάξουν την κοινωνική ειρήνη και συνοχή που αποτελούν προϋποθέσεις για την επανεκκίνηση της οικονομίας και τη επίτευξη της πολυπόθητης ανάπτυξης.