Εφυγε απο τη ζωή ο κινηματογραφιστής Δήμος Θέος

Πρωτοπόρος του Νέου Ελληνικού Κινηματόγραφου που με τις ταινίες του, «Κιέριον» και «Εκατό ώρες του Μάη».


Πέθανε σε ηλικία 83 ετών ο σκηνοθέτης Δήμος Θέος. Ένας πρωτοπόρος του Νέου Ελληνικού Κινηματόγραφου που με τις ταινίες του, «Κιέριον» και «Εκατό ώρες του Μάη» σημάδεψε τον ελληνικό κινηματογράφο. Η κηδεία του σκηνοθέτη θα γίνει αύριο Τρίτη 30/10, στο Νεκροταφείο Βύρωνα στις 12:30.

Σε ανακοίνωση της, η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών εκφράζει την βαθιά θλίψη της για την απώλεια του αγαπημένου συναδέλφου και επίτιμου μέλους της: 

«Ο Δήμος Θέος με τη ζωή του, το έργο και τη δράση του, υπήρξε ένα πρότυπο ανθρώπου που οι αρετές του σπανίζουν διαρκώς στις μέρες μας. Εκτός από σημαντικός δάσκαλος ήταν πάνω από όλα πολίτης του κόσμου. Μας μίλαγε πάντα, ότι ο άνθρωπος της τέχνης για να είναι χρήσιμος, πριν αρχίσει να δημιουργεί πρέπει να γίνει ο ίδιος έργο τέχνης, να ζει σαν καλλιτέχνης, αρχή που τήρησε και διατήρησε σαν φωτεινό παράδειγμα, μέχρι τέλος, χωρίς να φοβάται κανένα τίμημα. Ήταν πάντα παρών σε όλους τους αγώνες και διεκδικήσεις της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, στηρίζοντας ιδιαίτερα πάντα τους νέους ανθρώπους, είτε στις σχολές όπου δίδασκε ή μέσω της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών».

Ο Δήμος Θέος γεννήθηκε στα Άγραφα της Καρδίτσας στις 10 Οκτωβρίου 1935. 

Έφθασε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1953 και απασχολούμενος αρχικά σε χειρωνακτικές εργασίες βρέθηκε να εργάζεται ως βαφέας σκηνικών στο θέατρο Ακροπόλ. 

Ύστερα από την εργασία του συνεργείου του Ακροπόλ για τα σκηνικά της ταινίας «Έγκλημα στο Κολωνάκι» βρέθηκε στο κινηματογραφικό συνεργείο του σκηνοθέτη και παραγωγού Τζανή Αλιφέρη. 

Για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ταινίες του εμπορικού κινηματογράφου όπως οι «Έκλαψα πικρά για σένα» και «Ένας ντελικανής», όπου συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον κινηματογραφιστή Κώστα Φέρρη, με τον οποίο θα δούλευαν συχνά μαζί στο μέλλον.

Σκηνοθετικό ξεκίνημα

Η πρώτη του σκηνοθετική δουλειά ήταν το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «100 ώρες του Μάη» του 1963, το οποίο συν-σκηνοθέτησε με τον Φώτο Λαμπρινό. 

Η ταινία, μια ανεξάρτητη παραγωγή, περιγράφει την πολιτική και κοινωνική διάσταση της πρόσφατης τότε δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Το 1967, πριν από την δικτατορία της 21ης Απριλίου, ο Θέος ξεκίνησε να σκηνοθετεί την πρώτη ταινία του μεγάλου μήκους, το «Κιέριον». 

Ένα φιλμ νουάρ σε πρώτο επίπεδο, το Κιέριον περιγράφει την προσπάθεια ενός δημοσιογράφου να βρει τον πραγματικό δολοφόνο ενός Αμερικανού δημοσιογράφου για την οποία το παρακράτος τον κατηγορεί πως συνέργησε. 

Η υπόθεση έχει σαφείς αναφορές στη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζωρτζ Πολκ το 1948. Αποτελεί την πρώτη ίσως ελληνική πολιτική ταινία και παράλληλα εγκαινίασε το καλλιτεχνικό ρεύμα που ονομάστηκε Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος. 

Πολλοί μετέπειτα γνωστοί σκηνοθέτες όπως ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο Κώστας Σφήκας, ο Κώστας Φέρρης, ο Σταύρος Τορνές, η Τώνια Μαρκετάκη, ο Γιώργος Πανουσόπουλος κ.α. συνεργάστηκαν για τη δημιουργία του. 

Ο ερχομός της δικτατορίας διέκοψε τη δημιουργία της ταινίας και ο Θέος διέφυγε μαζί με το υλικό της αρχικά στο Παρίσι και κατόπιν στη Αγγλία, όπου και μοντάρισε μια πρώτη μορφή της. 

Η δικτατορία είχε απαγορεύσει την προβολή της ταινίας στην Ελλάδα, αλλά προβλήθηκε σε φεστιβάλ του εξωτερικού, ανάμεσά τους στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας του 1968, όπου έλαβε ειδικό βραβείο. 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1974 μετά τη δικτατορία ο Θέος κατάφερε να ολοκληρώσει την ταινία η οποία κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας καλλιτεχνικής ταινίας στο 15ο Φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ενώ ο ίδιος ο Θέος βραβεύτηκε ως καλύτερος πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης. 

Την ίδια χρονιά συμμετείχε στο φεστιβάλ η Φόνισσα του Κώστα Φέρρη στην οποία ο Θέος είχε συμμετάσχει στη συγγραφή του σεναρίου.

Μετέπειτα κινηματογραφική πορεία

Η επόμενη μεγάλου μήκους ταινία του Θέου, «Η Διαδικασία» του 1976 σηματοδότησε μια νέα σκηνοθετική κατεύθυνση προς έναν δοκιμιακό κινηματογράφο μακριά από το συμβατικό σινεμά. 

Μια παραλλαγή της ιστορίας της Αντιγόνης, η Διαδικασία αποδοκιμάστηκε έντονα από το κοινό του 17ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και προκάλεσε αμηχανία στους κριτικούς.

Τα επόμενα χρόνια ο Θέος δραστηριοποιήθηκε εκτός της σκηνοθεσίας ταινιών. 

Είχε ένα μικρό ρόλο στο «Εξόριστος στην Κεντρική Λεωφόρο» του 1979 που είχε συγγράψει και πρωταγωνιστούσε ο Φέρρης, ήταν διευθυντής παραγωγής της ταινίας «Τα Όπλα μου Ρίχνουν Λουλούδια» και έκανε το μοντάζ της ταινίας «Μπαλαμός» του φίλου του Σταύρου Τορνέ. 

Συνεργάστηκε επίσης με την εκπομπή Παρασκήνιο. Το 1982 σκηνοθέτησε τρία επεισόδια της σειράς «Ο Φονιάς» της ΕΡΤ, μια τηλεοπτική διασκευή του διηγήματος «Ποίος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου» του Γεώργιου Βιζυηνού. 

Την επόμενη χρονιά σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ Υπερρεαλιστικό happening με θέμα το υπερρεαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα.

Η τρίτη κατά σειρά ταινία μεγάλου μήκους του Θέου ήταν ο «Καπετάν Μεϊντάνος» του 1987 που συνέχισε να κινείται σε μη συμβατικούς αφηγηματικούς δρόμους. 

Η υπόθεση διηγείται τη μελέτη της ζωής του ομώνυμου οπλαρχηγού του 17ου αιώνα από έναν τέως διπλωμάτη, εν μέρει μέσα από μαρτυρίες μοναχών και εξερευνά το μυστήριο μιας εικόνας συνδεδεμένης με τη ζωή του Μεϊντάνου. 

Ο δύσκολος χαρακτήρας της ταινίας προκάλεσε έντονες αποδοκιμασίες στο 28ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και μάλιστα παραλίγο να υπάρξουν και ξυλοδαρμοί στο τέλος της προβολής της. Η ταινία μεταδόθηκε το 1990 ως μίνι σειρά από την ΕΡΤ.

Ο Θέος επέστρεψε στα ντοκιμαντέρ με ένα μεσαίου μήκους για την Αποκάλυψη του Ιωάννου και τη σειρά «Ελληνισμός και Δύση» για την ΕΡΤ1 η οποία παρουσίαζε την αλληλεπίδραση των δύο αυτών πόλων κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα και της αναγέννησης. Επίσης σκηνοθέτησε κάποια επεισόδια της σειράς ντοκιμαντέρ «Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη».

Η τελευταία ταινία του μυθοπλασίας μεγάλου μήκους ήταν ο «Ελεάτης Ξένος» του 1996. 

Η υπόθεση της ταινίας αφορά την επίσκεψη μιας νεαρής Γερμανίδας φιλολόγου στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα της που δεν γνώρισε, μόνο για να μάθει πως αυτός είναι νεκρός. 

Το φιλμ αφηγείται την αναζήτηση των αιτιών του θανάτου του και παράλληλα την ερωτική της σχέση με ένα νεαρό μουσικό. Μια μοντέρνα παραλλαγή του μύθου του Ορφέα και της Ευριδίκης, ο Ελεάτης Ξένος δεν διακρίθηκε εισπρακτικά ή σε κάποιο φεστιβάλ.

Το 2006 το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τίμησε τον Θέο για το σύνολο του έργου του με μια αναδρομική προβολή των ταινιών του.

Συγγραφικό έργο

Ο Θέος έχει συγγράψει το μυθιστόρημα «Μανιάκ Μπέης» καθώς και κάποια δοκίμια, όπως τα «Φορμαλισμός» και «Το αισθητικό και το ιερό». Έχουν επίσης δημοσιευθεί αρκετά άρθρα του σε περιοδικά.

Άλλες δραστηριότητες και προσωπική ζωή

Δίδαξε κινηματογράφο στη σχολή της Ευγενίας Χατζίκου. Επίσης από το 1978 και για μια δεκαετία ο Θέος βιοποριζόταν και ως παλαιοβιβλιοπώλης στο Μοναστηράκι, όπου είχε το βιβλιοπωλείο «Ο δικός σας Τιπούκειτο». 

Πολιτικά παλαιότερα είχε ενταχθεί στην ΕΔΑ, ενώ ήταν γραμματέας της Ένωσης Τεχνικών Ελληνικού Κινηματογράφου.

Συλλυπητήριο μήνυμα του ΥΠΠΟΑ για τον θάνατο του Δήμου Θέου

Συλλυπητήρια για τον θάνατο του κινηματογραφιστή Δήμου Θέου εκφράζει σε μήνυμά του το υπουργείο Πολιτισμού.

«Η ταινία του "Κιέριον", την οποία σκηνοθέτησε λίγο πριν το πραξικόπημα του 1967, συνυπογράφοντας το σενάριο με τον Κώστα Σφήκα, ήταν η πρώτη ανοιχτά πολιτική ελληνική ταινία, και περιλαμβάνεται στον κατάλογο των ταινιών του περιοδικού Cahiers du Cin?ma για τις καλύτερες ταινίες μεταξύ 1968 και 1975» αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση.

«Με πέντε καθοριστικές ταινίες στο ενεργητικό του "Εκατό ώρες του Μάη" (1963), "Κιέριον" (1968), "Διαδικασία" (1976), "Καπετάν Μεϊντάνος" (1987), "Ελεάτης Ξένος" (1996), ο Θέος υπήρξε ένας διανοούμενος του ελληνικού σινεμά που δίδαξε σκηνοθεσία και κινηματογραφική θεωρία, αλλά εργάστηκε ως σκηνοθέτης και στο θέατρο και στην τηλεόραση. Παράλληλα έγραψε θεωρητικά και αισθητικά δοκίμια για τον φορμαλισμό, για το ιερό κ.ά. επίσης το μυθιστόρημα "Μανιάκ Μπέης" (Οδυσσέας 1994) και πολύ πρόσφατα το κύκνειο άσμα του "Οκτώ και δέκα επιχειρήματα για την αιωνιότητα του κόσμου" (Κάκτος 2018)» σημειώνεται.

Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού εκφράζει θερμά συλλυπητήρια στους συγγενείς και στους οικείους του Δήμου Θέου, που υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους έλληνες κινηματογραφιστές» καταλήγει η ανακοίνωση.

Συλλυπητήριο μήνυμα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για το θάνατο του Δήμου Θέου

«Τη βαθύτατη θλίψη και τα θερμά του συλλυπητήρια» για τον απώλεια «ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες κινηματογραφιστές» εκφράζει το το Ελληνικό Κέντρο Κινηματόγραφου (ΕΚΚ) σε συλλυπητήριο μήνυμα για τον θάνατο του Δήμου Θέου.

Το μήνυμα στη συνέχεια αναφέρει:

«Ο Δήμος Θέος υπήρξε ένας πρωτοπόρος και ρηξικέλευθος δημιουργός που το έργο του σημάδεψε τον κινηματογράφο στην Ελλάδα. Πέρα από τον κινηματογράφο, ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία στην τηλεόραση και στο θέατρο, καθώς και με τη συγγραφή στο πεδίο της θεωρίας της αισθητικής και με το δοκίμιο, ενώ δίδαξε σκηνοθεσία και κινηματογραφική θεωρία. 

Απόφοιτος της Σχολής Σταυράκου, ξεκίνησε την ανατρεπτική του καριέρα ως βοηθός σκηνοθέτη σε διάφορες ταινίες το 1958. Η ταινία του "Κιέριον", την οποία σκηνοθετεί και συνυπογράφει το σενάριο μαζί με τον Κώστα Σφήκα, ήταν η πρώτη ανοιχτά ελληνική πολιτική ταινία και θεωρείται πως άνοιξε το δρόμο στον "Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο". Η ταινία απέσπασε ειδική μνεία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας (1968), το πρώτο βραβείο και βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (1974) και περιλαμβάνεται στον κατάλογο των ταινιών του περιοδικού Cahiers du Cin?ma για τις καλύτερες ταινίες μεταξύ 1968 και 1975.

Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου υποστήριξε σταθερά το έργο του Δήμου Θέου ("Κιέριον" 1974, "Καπετάν Μεϊντάνος" 1987, "Ελεάτης Ξένος" 1996) που αναμφίβολα αποτελεί τομή για την ιστορία της κινηματογραφικής τέχνης στην Ελλάδα και ξεπέρασε τα εθνικά όρια. Οι σκέψεις, η μεθοδολογία και το έργο του έχουν καίρια θέση στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και θα εμπνεύσουν τις επόμενες γενιές κινηματογραφιστών».

Πηγή και φωτο: ΑΠΕ