Ο «πλούσιος Εβραίος» και ο Μπλούμε

«Στη διάρκεια της Κατοχής ήμουν επίσημος διερμηνέας των SS και συγκεκριμένα στο «Τμήμα Εβραϊκών Υποθέσεων» της Ασφάλειας Αθηνών. 

Με αυτή την ιδιότητά μου πήγα στη Ρόδο μαζί με τον Τόνι Μπούργκερ, υπολοχαγό των SS (...) με τον Φριτς Λίνεμαν, δόκιμο των SS και τον Χανς Σέλε από το Ντάντσιγκ. Εκεί στη Ρόδο είχαν συλληφθεί όλοι οι Εβραίοι των Δωδεκανήσων από 16 έως 60 ετών.

Σύμφωνα με τη Ρένα Μόλχο (καθηγήτρια στο ΑΠΘ) η έρευνα του Gustavus είναι από τις μοναδικές στη διεθνή βιβλιογραφία.

Ο Γερμανός καθηγητής ξεκίνησε την έρευνά του από τα Γιάννενα αναζητώντας τους υπεύθυνους εκείνης της σκοτεινής νύχτας της 25ης Μαρτίου 1944. Οι 1.725 κάτοικοι των Ιωαννίνων, το σύνολο της εβραϊκής κοινότητας, μεταφέρθηκαν στις 10 το πρωί με φορτηγά της Βέρμαχτ στη Λάρισα κι από 'κει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Χάθηκαν όλοι!

Στις περισσότερες μαρτυρίες που συγκέντρωσε ο Gustavus επανέρχεται ένα φάντασμα που στοίχειωσε τη Μνήμη και επέβαλε τη Λήθη: Ηταν οι λεηλασίες που έγιναν στα εβραϊκά σπίτια στα Γιάννενα αμέσως μετά τη συγκέντρωση των ιδιοκτητών τους από τους Γερμανούς και τους Ελληνες χωροφύλακες. 

Ο,τι είχε γίνει και στη Θεσσαλονίκη, όπου οικοδομικά τετράγωνα κατεδαφίστηκαν από εισβολείς που αναζητούσαν τον χρυσό των Εβραίων οι οποίοι ήδη ταξίδευαν προς τον θάνατο. Οπως εξηγεί η Ρένα Μόλχο, «όντως οι περισσότεροι Εβραίοι πέταγαν στην αποχέτευση τα πολύτιμα αντικείμενά τους για να μην τα βρουν οι Γερμανοί».

Αντίθετα με τον μύθο που θέλει όλους τους Εβραίους «πλούσιους» (άλλωστε η Federation είχε στηριχθεί από το εβραϊκό προλεταριάτο της Θεσσαλονίκης), η γερμανική μεθοδικότητα στις επίσημες λίστες κατέγραψε κατασχέσεις της τάξης των 2, 3, 10 χρυσών λιρών από τους δήθεν πάμπλουτους Εβραίους.

Ο πλούτος ήταν σε όλες τις περιπτώσεις το άλλοθι για τους διωγμούς που υπέστησαν διαχρονικά οι Εβραίοι της Ευρώπης. Οπως και πολλοί άλλοι μύθοι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα «Εβραϊκά» της Κέρκυρας και της Ζακύνθου το 1891. Τότε οι Εβραίοι είχαν κατηγορηθεί ότι σκότωσαν μία Ελληνοπούλα για να χρησιμοποιήσουν το αίμα της στην Παρασκευή των άζυμων για το Πάσχα (ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους στη Δύση)! Πολλοί Εβραίοι λιντσαρίστηκαν τότε, αλλά εκ των υστέρων αποδείχθηκε πως το θύμα ήταν μια μικρή Εβραιοπούλα, η Ρουμπίνα Σάρδα!

Τρία χρόνια μετά, ένας σπουδαίος δημοσιογράφος, ο Χρήστος Χρηστοβασίλης (εργαζόταν στην «Ακρόπολη», αλλά το οδοιπορικό του ουδέποτε δημοσιεύτηκε) επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη. Και θα γράψει για τη φτώχεια των Εβραίων λιμενεργατών και την αθλιότητα των σπιτιών των εβραϊκών συνοικιών. 

Η Βασιλική Γιακουμάκη (διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) σε έρευνα για τους Εβραίους στα Χανιά, αναφέρει πως από μαρτυρίες προκύπτει πως οι περισσότεροι Εβραίοι ήταν «ντενεκετζήδες».

Ο Gustavus, στην έρευνά του στα Γιάννενα, πρόσφατα, θα «κολαστεί» από μία συνάντηση με ένα γέρο Εβραίο υφασματοπώλη: Αρνήθηκε να μιλήσει για τον θάνατο συγγενών του στο Αουσβιτς επειδή αυτός που τον ρώτησε ήταν Γερμανός.

Το σοκ συνοδεύει τον Gustavus σε όλη του την έρευνα. Μέχρι που «συναντάει» τον Βάλτερ Μπλούμε, υπεύθυνο της Γερμανικής Ασφάλειας στην Αθήνα. Ο Μπλούμε είχε καταδικαστεί σε θάνατο στο πλαίσιο της δίκης της Νυρεμβέργης, αλλά για τις σφαγές στο Ανατολικό Μέτωπο. 

Η ποινή του μετετράπη σε ισόβια και τελικά του απενεμήθη χάρη. Το 1960 ζούσε στη Βρέμη ως νομικός σύμβουλος σε εταιρεία, ενώ ο δεύτερος υπεύθυνος για τους εκτοπισμούς Εβραίων, ο Λίνεμαν, εργαζόταν το 1960 στην υπηρεσία Αποκατάστασης Θυμάτων Πολέμου! 

Η ιστορία των Μπλούμε - Λίνεμαν είναι χαρακτηριστική του τρόπου που έγινε δήθεν η «αποναζικοποίηση» στη Γερμανία: Από γερμανικά δικαστήρια και όχι από συμμαχικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να «ξεπλυθούν» δεκάδες εγκληματίες πολέμου. Αλλωστε και η έρευνα του Ράιχενμπαχ, την οποία δημοσίευσε ο Gustavus, τελικά ετέθη στο αρχείο μετά την αντικατάσταση του εισαγγελέα από άλλον λιγότερο «επιμελή» δικαστικό, παρότι ο Ράιχενμπαχ, παραθέτοντας τις μαρτυρίες που είχε συγκεντρώσει, θεώρησε υπεύθυνο της «Τελικής Λύσης» στην Αθήνα (και στα Γιάννενα) τον Μπλούμε...

Ο Μπλούμε -όπως κι ο Μέρτεν ο υπεύθυνος του διωγμού στη Θεσσαλονίκη- ζούσε πλούσια και απαλλαγμένος από κάθε ευθύνη, αφού οι συνήγοροί του υποστήριξαν πως είχε ήδη καταδικαστεί στη Νυρεμβέργη και άρα δεν συνέτρεχε λόγος νέας δίωξης (αποσιωπώντας ωστόσο πως η καταδίκη του δεν ήταν για τη δράση του στην Αθήνα). 

Και ενώ για τον Μέρτεν σύγχρονοι ιστορικοί εικάζουν πως έχοντας στη διάθεσή του τα φορτηγά της Βέρμαχτ δεν είχε λόγο να φορτώσει όσα συγκέντρωσε από το πλιάτσικο σε πλοίο, για τον Μπλούμε δεν υπάρχουν ενδείξεις πώς διαχειρίστηκε το χρυσάφι που συγκέντρωσε στην Αθήνα. 

Και η μαρτυρία του Ρεκανάτη δεν χρησιμοποιήθηκε ούτε από τις ελληνικές αρχές για νέα έρευνα. (Αλλωστε η χώρα μας απάλλαξε τον Μέρτεν!)

Ο επίλογος έχει γραφεί (απλώς δεν έχει σχολιασθεί): Από τους 47.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, μόλις 600 επέστρεψαν. 

Από τα σπίτια τους, που διεκδικήθηκαν, τα 300 είχαν καταστραφεί και ανήκαν σε άλλους, και από τα υπόλοιπα 300, μόλις 30 τελικά αποδόθηκαν. Αυτοί έχασαν, αλλά προφανώς κάποιοι κέρδισαν. Κι αυτό θα πονάει όσο παραμένει ως δήθεν ανομολόγητο μυστικό.

Ιnfo

- Cristoph V. Schmink-Gustavus «Μνήμες Κατοχής ΙΙ», Γιάννενα 2008, εκδ. Ισνάφι.

- Ρένα Μόλχο «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης 1856 - 1919», Αθήνα 2006, εκδ. Θεμέλιο.

-Χρήστος Χρηστοβασίλης «Περί Εβραίων», σε επιμέλεια Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, Αθήνα 2007, εκδ. Ροές.

-Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου «Ο Αλλος εν Διωγμώ», Αθήνα 1998, εκδ. Θεμέλιο.

-Σλόμο Βενέτσια «Sonderkommando», Αθήνα 2008, εκδ. Πατάκης.

-J. Hassoun, Γ. Θανασάκου, Ρ. Μπενεβενίστε, Ο. Βαρών - Βασάρ «Εβραϊκή Ιστορία και Μνήμη», Αθήνα 1998, εκδ. Πόλις.

-Βασιλικής Γεωργιάδου, Αλκη Ρήγου (επιμ.) «Αουσβιτς - το γεγονός και η μνήμη του», Αθήνα 2007, εκδ. Καστανιώτης.

-Σουκρού Ιλιτζάκ, Μαρίνας Αγγελοπούλου «Ελληνες και Εβραίοι εργάτες στη Θεσσαλονίκη των Νεότουρκων», Γιάννενα 2003, εκδ. Ισνάφι.

-Μax Horkheimer «Οι Εβραίοι και η Ευρώπη», Αθήνα 1980, εκδ. Ερασμος.

Του Τακη Καμπυλη

Πηγή: kathimerini