Η επανάσταση των γυναικών στην Αθήνα της Μπελ Επόκ

Μια εφημερίδα και μια γυναίκα στην Αθήνα κήρυξαν την επανάσταση των γυναικών του 19ου αιώνα. Ήταν η «Εφημερίς των Κυριών», 

που εκδόθηκε το πρωί της 8ης Μαρτίου του 1887, με γραφεία στην οδό Μουσών, σημερινή Καραγεώργη Σερβίας, στην πλατεία Συντάγματος.

Στην αρχή «δις του μηνός», αλλά σύντομα έγινε βδομαδιάτικη λόγω της αναπάντεχης μεγάλης κυκλοφορίας της. Η γυναίκα ήταν η διευθύντρια της εφημερίδας Καλλιρόη Παρρέν, δασκάλα του Αρσακείου, που είχε δουλέψει στο ελληνικό Παρθεναγωγείο της Οδησσού, σύζυγος του αγγλογάλου δημοσιογράφου Ιωάννη Παρρέν, διευθυντή και ιδρυτή του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων.

Η ιστορία της εφημερίδας και της γυναίκας είναι το βιβλίο «Η επανάσταση των γυναικών στην Αθήνα της Μπελ Επόκ», του ακαταπόνητου αθηναιογράφου Γιάννη Καιροφύλα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Πρόκειται για ένα αφήγημα βασισμένο σε εξαντλητική έρευνα ετών πάνω στις κιτρινισμένες από το χρόνο σελίδες αλλά και σε άλλες πηγές της εποχής. Το βιβλίο αποκαλύπτει τους αγώνες πρωτοπόρων γυναικών για χειραφέτηση της τότε Ελληνίδας η οποία ήταν προορισμένη μόνο για να υπηρετεί τον άνδρα.

Ο συγγραφέας, με ελκυστική τρόπο γραφής, μας παρουσιάζει την Αθήνα του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, της ήττας από την Τουρκία το 1887, με τις Μεγάλες Δυνάμεις να αποκλείουν με τα πολεμικά τους σκάφη τα παράλια της χώρας για να επιβάλλουν τις θελήσεις τους, την βαριά φορολογία λόγω χρεοκοπίας, και τους πατέρες του έθνους να ψηφίζουν νόμους που όμως κανένας δεν αφορούσε τα δικαιώματα του μισού πληθυσμού.

Εκτός από τις δασκάλες, τις εργάτριες σε υφαντουργία, τις δούλες σε πλουσιόσπιτα και τις πλούσιες, που δεν είχαν άλλο προορισμό από το να ντύνονται κομψά, να παίζουν πιάνο, να κάνουν περιπάτους και να διαβάζουν ερωτικά μυθιστορήματα, οι άλλες γυναίκες δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν καμία θέση στην κοινωνία, στους επαγγελματικούς χώρους , στην επιστήμη και στην πολιτική...

Σε μια τέτοια κοινωνική υπανάπτυξη έσκασε σαν βόμβα το πρώτο άρθρο της διευθύντριας που ζητούσε να επιβληθεί φόρος στους… άγαμους. Οι καφενόβιοι διάβαζαν έκπληκτοι : «Κατά τας ημέρας ταύτας, καθ΄ας μετά τόσου πατάγου και πείσματος συζητείται και ψηφίζεται ο προϋπολογισμός του τρέχοντος έτους 1887, φέρων επί των ώμων αυτού νέους προσθέτως φόρους, δεν θεωρούμεν άσκοπον να υπομνήσωμεν προς τους τόσον τους φόρους ορεγομένους πατέρας του έθνους ότι, εάν ήθελον ούτοι να φανώσιν περισσότερον δίκαιοι και ολιγώτερον εγωϊσταί , ώφειλον να εισαγάγωσιν εν τη Βουλή νόμον δι΄ου να φορολογώνται πάντες οι άγαμοι από του 30 ου της ηλικίας των έτους…».

Η αρθρογράφος, αντιμετωπίζοντας τους άγαμους ως κηφήνες που δεν προσέφεραν στην πατρίδα ούτε ένα στρατιώτη ζημιώνοντας το κράτος, επικαλείτο τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, οι οποίοι τους είχαν επιβάλει βαρύτατα πρόστιμα και μόνο στο ναό του Ηρακλή έβρισκαν άσυλο από τις λοιδορίες και τις καταδιώξεις- ειδικά των γυναικών της Σπάρτης.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι η εφημερίδα γινόταν ανάρπαστη από τους άνδρες γιατί οι γυναίκες δίσταζαν να την αγοράσουν! Τη διάβαζαν όμως στο σπίτι. Ακόμη και ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο συγγραφέας του ανατρεπτικού «Πάπισσα Ιωάννα», φάνηκε εχθρικός από την πρώτη μέρα χαρακτηρίζοντάς την εκδοτική ομάδα «ανδρογυναίκες».

Η εφημερίδα, πέρα από τα καθαρώς αγωνιστικά θέματα υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων, πληροφορούσε τις αναγνώστριες και τους … άνδρες αναγνώστες για τη γυναικεία μόδα στο ντύσιμο, στην υπόδηση, στα καπέλα, στα γάντια, στην περιποίηση του δέρματος, στα καλλυντικά. Αλλά… «όπως εμείς αποστρεφόμεθα και κατακρίνομεν τους σπατάλους , μέθυσους και χαρτοπαίκτας άνδρας, ούτω και οι άνδρες κατακρίνουσιν την πολυδάπανον γυναίκα , ήτις απόνως θυσιάζει εις τον βωμόν της πολυτελείας την οικογενειακήν αυτής ευδαιμονίαν».

Ακόμη και οδηγίες για τον στηθόδεσμο - εναντίου του οποίου είχαν εκφρασθεί πολλοί – έδινε η εφημερίδα : « εμποδίζων την των σαρκών επαφήν, ελαττοί την οχληράν κατά το θέρος αφίδρωσιν , διατηρεί πάντοτε ανάλογον θερμοκρασίαν περί τε την οσφύν, τους νεφρούς και το στόμαχον , ων ουδόλως η λειτουργία προσκόπτει».

Μεταξύ άλλων, ο συγγραφέας παραθέτει τη μεγάλη μάχη της Παρρέν για τις εργάτριες στη υφαντουργία των αδελφών Ρετσίνα στον Πειραιά αποκαλύπτοντας τις άθλιες συνθήκες εργασίας: πάνω 400 εργάτριες από… 8 έως 40 ετών δίπλα σε ισάριθμους άνδρες δούλευαν στο κλωστήριο και στο υφαντήριο από τις 6 το πρωί έως τις 6 το απόγευμα, κατώτερα αμειβόμενες από τους άνδρες, σε συνθήκες ασφυξίας, με 120 αργαλειούς τοποθετημένους σε απόσταση μόλις μισού μέτρου ο ένας από τον άλλον, μέσα στο κρύο του χειμώνα και τη ζέστη του καλοκαιριού, χωρίς ειδικό χώρο για το μεσημεριανό φαγητό, με λιγοστό νερό για να καθαρίζουν τα χέρια τους, δίχως γιατρό, ούτε και ασφαλιστικό ταμείο ή σύνταξη.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιάννη Καιροφύλα ζεις στην αθηναϊκή «Όμορφη Εποχή», με τα μελανά σημάδια της, αλλά και με τα χρώματα του αγώνα. Ένα ελκυστικό ρεπορταζιακό μυθιστόρημα γεγονότων, για τον άνισο αγώνα των γυναικών απέναντι στην ανδρική δεσποτεία...

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ