«Αέναα» ομόλογα: Η πρόταση του Σόρος για την οικονομική σωτηρία της ΕΕ

Στα αέναα ομόλογα ή ομόλογα εις το διηνεκές (perpetual bonds) βλέπει τη λύση για την επιβίωση της ΕΕ από την καταστροφική πανδημία του κορωνοϊού 
ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής, Τζορτζ Σόρος, ιδρυτής και πρόεδρος των Open Society Foundations, με άρθρο του που δημοσιεύθηκε στο Project Syndicate, τον Guardian και μια σειρά άλλων διεθνών μέσω ενημέρωσης.


Ο Σόρος προτείνει στην ηγεσία της ΕΕ άμεση και, όπως γράφει, «γρήγορη και όχι πολύ δαπανηρή» δράση. Με δεδομένη τη δέσμευση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τη δημιουργία ενός ταμείoυ ανάκαμψης από την πανδημία το οποίο θα διαχειριστεί κεφάλαιο 1 τρισ. ευρώ, ο Σόρος θέτει το εύλογο και ρητορικό για τον ίδιο ερώτημα: «Από πού θα προέρχονται αυτά τα χρήματα;» Και αμέσως μετά δίνει μόνος του την απάντηση: «Προτείνω η Ευρωπαϊκή Ενωση να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούνται για το ταμείο πουλώντας διαρκή ομόλογα (perpetual bonds) των οποίων δεν χρειάζεται να εξοφληθεί το κεφάλαιο, αν και μπορούν να εξαγοραστούν ή να εξαργυρωθούν κατά την κρίση του εκδότη».

Ο ίδιος θέτει «την έγκριση αυτού του θέματος ως πρώτη προτεραιότητα στη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23ης Απριλίου», ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να μπορεί να αντλήσει μέσω αυτών των ομολόγων τους πόρους που χρειάζεται για το Ταμείο Ανάκαμψης που θα στηρίξει τις ευρωπαϊκές οικονομίες μετά την πανδημία.

Ο έμπειρος επενδυτής αναγνωρίζει πως η έκδοση αέναων ομολόγων θα είναι κάτι πρωτόγνωρο για την Ε.Ε., ειδικά σε τόσο μεγάλη ποσότητα. Ωστόσο, επισημαίνει ότι στο παρελθόν άλλες κυβερνήσεις έχουν στηριχτεί σε τέτοιου είδους ομόλογα. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η Βρετανία, η οποία εξέδωσε ομόλογα αορίστου λήξεως (consolidated bonds/consols) για τη χρηματοδότηση των ναπολεόντειων πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με χρονικό βάθος διαπραγμάτευσής τους στις αγορές του Λονδίνου έως και το 2015. Και στην Αμερική είχε γίνει χρήση των consols «στη δεκαετία του 1870».

Όπως προειδοποιεί ο Σόρος, η Ε.Ε. είναι αντιμέτωπη με έναν ιστορικό πόλεμο εναντίον ενός ιού ο οποίος δεν απειλεί μόνο τις ζωές των ανθρώπων αλλά και την επιβίωση της Ενωσης: «Εάν τα κράτη-μέλη αρχίσουν να προστατεύουν τα εθνικά σύνορά τους ακόμη και από άλλα μέλη της ΕΕ, αυτό θα καταστρέψει την αρχή της αλληλεγγύης στην οποία βασίζεται η Ενωση». Στην περίπτωση των προτεινομένων διαρκών ομολόγων η θυσία θα είναι μικρή, καθώς η ΕΕ θα πληρώνει μόνο τους τόκους, όχι το κεφάλαιο. Και θα στοιχίσει ελάχιστα. «Επειδή τα διαρκή ομόλογα δεν αποπληρώνονται, θα επιφέρουν πολύ μικρή δημοσιονομική επιβάρυνση στην ΕΕ, σε αντίθεση με τη σημαντική οικονομική δύναμή τους». Η ΕΕ δεν θα τα αναχρηματοδοτεί, αλλά θα είναι υποχρεωμένη να καταβάλλει τακτικές πληρωμές τόκων. «Ενα διαρκές ομόλογο 1 τρισ. ευρώ με επιτόκιο (coupon) 0,5% θα κόστιζε στον Προϋπολογισμό της ΕΕ μόλις 5 δισ. ευρώ ετησίως. Αυτό είναι λιγότερο από το 3% του Προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2020».

Ο Σόρος γράφει επίσης ότι «η αγορά ενδέχεται να μην είναι σε θέση να απορροφήσει ένα 1 τρισ. ευρώ μονομιάς». Με την έκδοση ενός αέναου ομολόγου, η Ε.Ε. θα μπορούσε να αντλήσει αυτό το ποσό με δόσεις, χωρίς να δημιουργεί κάθε φορά ένα νέο ομόλογο.

Τέλος, ένα αέναο ομόλογο της Ε.Ε. θα ήταν ένας πολύ ελκυστικός τίτλος για τα προγράμματα αγορών στοιχείων ενεργητικού της ΕΚΤ. Από τη στιγμή που η ωρίμανση ενός αέναου ομολόγου είναι πάντοτε η ίδια, η ΕΚΤ δεν θα ήταν υποχρεωμένη να επανεξισορροπήσει το χαρτοφυλάκιό της.

Ο Σόρος προσθέτει ότι η ΕΕ «δεν χρειάζεται να δημιουργήσει κάποιον νέο μηχανισμό για την έκδοση ομολόγων, επειδή έχει εκδώσει ομόλογα και στο παρελθόν». Τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις και επιδοτήσεις για την καταπολέμηση της πανδημίας. Η Κομισιόν θα διαθέσει τους πόρους άμεσα ή μέσω των κρατών-μελών και άλλων οργανισμών.

Τα perpetual bonds και ο… Βαρουφάκης
Υπενθυμίζεται ότι κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, τη χρήση των perpetual bonds είχε προτείνει το 2015 ο τότε υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος τα είχε επαναφέρει στην επικαιρότητα πριν ακόμα γίνει υπουργός σε διαφορά διεθνή ΜΜΕ.

Όπως έγραφε τότε το NM, τα εν λόγω ομόλογα πρωτοεμφανίστηκαν πολύ παλιά και συγκεκριμένα το 1752 στη Μεγάλη Βρετανία, ως μορφή κρατικής χρηματοδότησης με στόχο τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του κρατικού χρέους.

Να σημειωθεί ότι τα διαρκή ομόλογα (η επί λέξη μετάφραση είναι ομόλογα εις το διηνεκές) δεν έχουν ημερομηνία λήξης, δεν απαιτούν αποπληρωμή κεφαλαίου αλλά τακτική καταβολή τόκων. Είναι, κατά τούτο, συμφέροντα.

Τα perpetual bonds δεν είναι εξαγοράσιμα, αλλά πληρώνουν ένα σταθερό επιτόκιο για πάντα. Δηλαδή, το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι επειδή είναι στο διηνεκές δεν υπάρχει αποπληρωμή κεφαλαίου, αλλά μόνο καταβολή τόκων. Ο δανειζόμενος έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει το ομόλογο μετά από συγκεκριμένη περίοδο (ιδιαίτερα σε φάσεις μείωσης των επιτοκίων διεθνώς), ενώ προβλέπεται συμβατικά περαιτέρω αύξηση του επιτοκίου μετά από συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.

Ορισμένοι οικονομικοί κύκλοι θεωρούν ότι τα perpetuals μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικά όπλα για τις κυβερνήσεις που θέλουν αν αποφύγουν τα κόστη αναχρηματοδότησης που σχετίζονται με την έκδοση ομολόγων με ημερομηνία λήξης.

Οι πληρωμές των perpetual bond είναι ανάλογες με τις πληρωμές των μερισμάτων των μετοχών, καθώς και τα δύο προσφέρουν κάποιας μορφής απόδοση για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, άρα, όπως εξηγεί η Investοpedia, είναι λογικό να αποτιμώνται με τον ίδιο τρόπο.

Γιατί σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται
Η τιμή ενός ομολόγου perpetual είναι η πάγια πληρωμή τόκων ή το ποσό του κουπονιού, που διαιρείται με κάποιο σταθερό προεξοφλητικό επιτόκιο που αντιπροσωπεύει την ταχύτητα με την οποία χάνει την αξία του το χρήμα με το πέρασμα του χρόνου (μερικώς λόγω του πληθωρισμού). Ο παρονομαστής του προεξοφλητικού επιτοκίου μειώνει την πραγματική αξία των σταθερών ονομαστικών κουπονιών με την πάροδο του χρόνου. Τελικά η αξία τους μηδενίζεται. Με δεδομένο αυτό, τα perpetual bonds, ακόμα κι αν πληρώνουν επιτόκιο στο διηνεκές, μπορεί να οριστεί μια πεπερασμένη τιμή που με τη σειρά της αντιπροσωπεύει την αξία των perpetuals.

Σύμφωνα με οικονομολόγους, πάντως, η χρηματοδότηση αυτή έχει συγκριτικά υψηλό επιτόκιο, καθώς η έλλειψη χρονικής διάρκειας και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με αυτήν, απαιτούν από την πλευρά των επενδυτών πολύ μεγαλύτερο επιτόκιο. Έτσι αυτό που φαίνεται αρχικά και επιφανειακά πιο βολικό, στην πραγματικότητα, είναι ένας ακριβός τρόπος χρηματοδότησης. Σιγά – σιγά, έπαψαν ουσιαστικά να χρησιμοποιούνται από κράτη, καθώς ήταν φθηνότερο να χρηματοδοτούνται σε συντομότερες περιόδους.

Παράλληλα, οι επενδυτές απέφευγαν μια σειρά από άλλους σοβαρούς κινδύνους π.χ. η πιθανότητα ένα κράτος να μην υπάρχει στο μέλλον.

Στην ελληνική αγορά τα perpetuals δεν έχουν και την καλύτερη ιστορία, καθώς οι τράπεζες είχαν εκδώσει ανάλογα ομόλογα στα οποία έπεσαν οι τιμές και τελικά έγινε προσφορά για ανταλλαγή σε μικρότερα ποσά.