Μαντώ Μαυρογένους:Μια ξεχωριστή μορφή της Επανάστασης του 1821

Η μεγάλη ηρωίδα της Ελλάδας, κόρη του Νικόλαου Μαυρογένους μεγαλέμπορου που ήταν εγκατεστημένος στην Τεργέστη. 

Γεννήθηκε στα 1796 στο χωριό Μαρμαρά της Πάρου Η μητέρα της ήταν Μυκονιάτισσα, κόρη του Αντώνη Χατζή Μπάτη και την έλεγαν Ζαχαράτη .

Καταγόταν από ελληνική οικογένεια της Ρουμανίας, η οποία έφυγε κρυφά για την Ιταλία. Η μητέρα της, Ζαχαράτη Μπάτη, ήταν γεννημένη στη Μύκονο. Εγκαταστάθηκαν στην Τεργέστη και εκεί ο πατέρας της Νικόλαος ασχολήθηκε με το εμπόριο. Ένας εκ των προπατόρων, ο μεγάλος θείος του πατέρα της, Νικόλαος Μαυρογένης, ήταν δραγουμάνος του Οθωμανικού στόλου και ηγεμόνας της Βλαχίας, στον οποίο στα 1812, ο πατέρας της ανάθεσε τη μόρφωσή της, στην Τήνο.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, η Μαντώ Μαυρογένους δραστηριοποιήθηκε κυρίως στη Μύκονο. Μετά από δική της προτροπή, οι κάτοικοι του νησιού, ξεσηκώθηκαν εναντίον των Τούρκων. Η Μαυρογένους εξόπλισε πλοία από δικά της χρήματα και ηγήθηκε του αγώνα κατά των πειρατών που λυμαίνονταν τις Κυκλάδες και αργότερα πολέμησε στο Πήλιο, στη Φθιώτιδα και στη Λιβαδειά. Κάτοχος της γαλλικής γλώσσας, συνέταξε συγκινητική έκκληση προς τις γυναίκες της Γαλλίας, ζητώντας τη συμπαράστασή τους στον πληθυσμό της Ελλάδας. Επίσης εκτός από τη Γαλλική, μιλούσε άπταιστα την Ιταλική, αλλά και την Τουρκική.

Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 παίρνει μέρος στις συσκέψεις που γίνονται για συμμετοχή στον Ιερόν Αγώνα και αποφασίζει να πάει στην Μύκονο. Εξοπλίζει με δικές της οικονομίες δύο πλοία - με καπετάνιους τον Αζορμπά και τον Νικολή και τα στέλνει να πάρουν μέρος στον Αγώνα, μαζί με άλλα δύο μυκονιάτικα πλοία που εξόπλισαν Μυκονιάτες. Τον Ιούνιο του 1821 άλλα τέσσερα μυκονιάτικα πλοία εξοπλίζονται, με προτροπή της Μαντώς, που είναι η ψυχή της Επανάστασης στην Μύκονο.

Στις 22 Οκτωβρίου 1822, με τα παλικάρια που είχε γυμνάσει, απέκρουσε και σύντριψε την δύναμη διακοσίων Τούρκων που έκαναν απόβαση στην Μύκονο. Η Μαντώ, αψηφώντας το θάνατο, αναδείχθηκε άξιος οπλαρχηγός του Ιερού Αγώνα.

Στις 10 Φεβρουαρίου 1823, επικεφαλής σώματος 800 ανδρών από Μυκονιάτες και άλλους Κυκλαδίτες, ξεκινάει από τη Μύκονο. Τους εκγύμνασε και εξόπλισε η ίδια σε 16 αποσπάσματα από 50 άντρες το καθένα, και με δικά τις οικονομικά εκστράτευσε εναντίον των Τούρκων στην Εύβοια, στην Θεσσαλία και στην Ρούμελη. Σε όλη την εκστρατεία η Μαντώ όχι μόνο σκορπίζει τον ενθουσιασμό και εμψυχώνει τους μαχητές αλλά συμμετέχει άμεσα και πολεμάει παλικαρίσια στην πρώτη γραμμή.

Η Μαντώ πρόσφερε στον Αγώνα 700.000 γρόσια. Το 1826 έδωσε να εκποιηθούν τα κοσμήματά της και να διατεθούν προς περίθαλψη δύο χιλιάδων Μεσολογγιτών που σώθηκαν από την Έξοδο.

Για τις υπηρεσίες στην Πατρίδα, της απένειμαν τον επίτιμο βαθμό του αντιστράτηγου από τον Καποδίστρια και της παραχώρησε κεντρικό σπίτι στο Ναύπλιο.

Μετά την Επανάσταση, απογοητευμένη από την άτυχη ερωτική περιπέτειά της με το Δημήτριο Υψηλάντη και καταδιωγμένη από τον Ιωάννη Κωλέττη, ξαναγύρισε στη Μύκονο κι έπειτα από λίγα χρόνια πέθανε πάμφτωχη στην Πάρο στα 1848. Η κηδεία της υπήρξε πάνδημη. Τη θάψανε στο προαύλιο της Καταπολιανής.

Τη Μαντώ γνώρισε από κοντά ο Γάλλος Rybaud το 1821 και την περιγράφει σαν ευγενική προσωπικότητα με φλογερό πατριωτισμό. Συγκρίνοντάς την με τη Μπουμπουλίνα αναφέρει:

"Από τη μια μεριά [Μπουμπουλίνα] το θάρρος, σπάνιο σε γυναίκες, που συνοδεύεται όμως από τη βουλιμία για το κέρδος... Κι από την άλλη [Μαντώ] η φιλοπατρία σε όλη της την καθαρότητα, χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας, η απόλυτη αυτοθυσία, η πιο συγκινητική απρονοησία για το προσωπικό μέλλον."

Μου έλεγε η Μαντώ: "Δεν με νοιάζει τι θα γίνω αν είναι να ελευθερωθεί η πατρίδα μου. Όταν θα έχω χρησιμοποιήσει όλα όσα μπορώ να διαθέσω για την ιερή υπόθεση της ελευθερίας, θα τρέξω στο στρατόπεδο των Ελλήνων για να τους ενθαρρύνω με την απόφασή μου να πεθάνω, αν χρειαστεί, για την ελευθερία".

Παρόμοια εντύπωση για τη Μαντώ σχημάτισε και ο Άγγλος Eduard Blaquire, ο οποίος προσθέτει ότι του έκανε εντύπωση η φιλοδοξία της να δει όλες τις τάξεις ενωμένες.

Η Μαντώ Μαυρογένους υπήρξε μια ξεχωριστή μορφή στους αγώνες του Έθνους για την εθνική Ελευθερία και Ανεξαρτησία, αγωνίστρια και πολέμαρχος. Ατρόμητη μαχήτρια, υπέροχος άνθρωπος, με σπάνια πνευματικά και ψυχικά χαρίσματα.

Προς τιμήν της στο παρελθόν είχε κοπεί νόμισμα δύο δραχμών με τη μορφή της. Σήμερα, για να τιμηθεί η συνεισφορά της, ένα άγαλμά της έχει στηθεί στο παλιό λιμάνι, στη μέση της πλατείας Μαντώς, που οι ξένοι την ονομάζουν Πλατεία των Ταξί.

Ο έρωτας στα χρόνια της φωτιάς
Παρά τα όσα μας έμαθε το ελληνικό σινεμά, η Μαντώ Μαυρογένους δεν έμοιαζε με την Τζένη Καρέζη, ούτε ο Υψηλάντης ήταν ίδιος ο Πέτρος Φυσσούν με την κομψή γούνινη σάπκα του – όμως ο έρωτάς τους ήταν στ’ αλήθεια κινηματογραφικός.

 Mετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Μαντώ θα γνωρίσει όλους τους στρατιωτικούς και πολιτικούς, φιλόδοξους ηγέτες του Αγώνα. Στο Ναύπλιο – όπου παίρνει μέρος σε πολλές μάχες – συναντά και τον Δημήτριο Υψηλάντη, σημαντικό πολιτικό πρόσωπο, στρατιωτικό, αδελφό του πρίγκηπα Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Εκείνη, τότε είναι γύρω στα 25, εκείνος πλησιάζει τα 30 – δεινός πολεμιστής αλλά κοντός, μάλλον ευτραφής όχι ιδιαίτερα όμορφος. Ωστόσο η Μαντώ τον ερωτεύεται και δεν μπαίνει καν στον κόπο να κρύψει τη σχέση τους. Στο στρατόπεδο μένει στη σκηνή του, προκαλώντας τα πικρόχολα σχόλια των αντρών που λένε πως ο Υψηλάντης «τρέχει πίσω από τα φουστάνια της φραγκοφορεμένης Μυκονιάτισας».

Μαθαίνοντάς τα, η Μαντώ θα ζητήσει από τον Υψηλάντη να παντρευτούν. Εκείνος, της εξηγεί πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. στο μέσο μιας πολεμικής αναμέτρησης – δέχεται όμως να της δώσει έγγραφη υπόσχεση γάμου, γι’αργότερα, όταν οι συνθήκες θα το επιτρέψουν.

Μόνο που αυτός ο γάμος δεν θα γίνει ποτέ. Ο δεσμός τους διαλύεται. Υπεύθυνος γι’αυτό, ο μέγας συνωμότης Ιωάννης Κωλέττης, ο οποίος πιθανόν σκέφτηκε, πως μια τέτοια ένωση θα βοηθούσε και την πολιτική ανέλιξη του Υψηλάντη, φράζοντας το δικό του δρόμο προς την εξουσία.

Για να τον εμποδίσει, προσεγγίζει τους σωματοφύλακες και τους φίλους του Υψηλάντη και τους πείθει πως η εύθραυστη υγεία του αρχηγού τους κινδυνεύει, λόγω της σχέσης του με την Μαντώ. Και πως, εξαιτίας της το όνομα και η τιμή του στρατηγού τους διασύρονται στο λαό του Ναυπλίου.

Από τον βουλευτή Μ.Γ. Κοζάκη Τυπάλδο, μαθαίνουμε την συνέχεια της ιστορίας – η αφήγηση περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Τ.Blancard « Ο οίκος των Μαυρογένη», που πρωτοεκδόθηκε το 1896.

« Ενθυμούμαι ότι ο ιστορικός και δημοσιογράφος Ιωάννης Φιλήμων, ένας από τους συντρόφους του Δημητρίου Υψηλάντη, μου είχε περιγράψει ένα περιστατικό σχετικά με τη δεσποινίδα Μαντώ Μαυρογένους.

Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης εξέφρασε την πρόθεση να παντρευτεί τη δεσποινίδα Μαυρογένους, οι σύντροφοί του την πήραν, κατά τη διάρκεια μιας σύντομης απουσίας του Δημητρίου Υψηλάντη στο Ναύπλιο, την επιβίβασαν σε πλοίο και την έστειλαν στο νησί της, απειλώντας τη σε περίπτωση που επέστρεφε. Όταν επέστρεψε, ο Υψηλάντης θύμωσε πάρα πολύ και ήταν άρρωστος για πολλές ημέρες γιατί αγαπούσε τη δεσποινίδα Μαυρογένους, αλλά συγχώρησε τους συντρόφους του και, απ’ όσο γνωρίζω, δεν ξαναείδε τη φίλη του.

Ο πατέρας μου Γεώργιος Κοζάκης Τυπάλδος, μου μίλησε με καλά λόγια για τη δεσποινίδα Μαντώ Μαυρογένους και επέκρινε αυστηρά τη βάναυση συμπεριφορά των υπόλοιπων συντρόφων του Υψηλάντη σχετικά με τη θαρραλέα αυτή γυναίκα. Είχε δίκιο, πιστεύω, όταν απέδιδε αυτή τη συμπεριφορά στις ανατολίτικες προκαταλήψεις της εποχής, καθώς ένα όμορφο και νεαρό πρόσωπο που συνοδεύει τον Υψηλάντη στο στρατόπεδο, ένα αμοιβαίο αίσθημα μεταξύ δύο νέων ανθρώπων, σκανδάλιζε και τρόμαζε τους άνδρες της εποχής στην Ανατολή».

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, όταν ο Υψηλάντης επέστρεψε στην πόλη και πληροφορήθηκε τι είχε συμβεί, έστειλε επιστολή στην Μαντώ, με την οποία την καλούσε κοντά του, παρακαλώντας την να συγχωρήσει την απερισκεψία των ανδρών του – πράγμα που έγινε.

Τότε ο Κωλέττης, έβαλε σε εφαρμογή άλλο σχέδιο. Έστειλε στη Μαντώ, τους δυο προσωπικούς του γιατρούς, τον Χορτάκη και τον Ολύμπιο, για να την πείσουν πως η υγεία του αγαπημένου της κινδύνευε αν δεν τον αποχωριζόταν, αναγκάζοντάς την να εγκαταλείψει και πάλι το Ναύπλιο. Επιπλέον διέδωσε ότι η Μαντώ είχε σχέση και με τον Άγγλο φιλέλληνα Edward Blaquiere, (τον «Βλακέρο», όπως τον αποκαλούσαν οι Έλληνες , που έφερε την πρώτη δόση του δανείου στην Ελλάδα). Όταν το έμαθε ο Υψηλάντης , πικράθηκε πολύ και αποφάσισε να πάρει τον λόγο του πίσω.

ladylike.gr
Πηγή: www.mykonostour.gr/mykonos_people/manto_bio.html