Η Χάγη «ζορίζει» τον Τσίπρα - Μπρος πίσω η Κουμουνδούρου σχετικά με την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο

Σε ταλάντευση φαίνεται να βρίσκεται η Κουμουνδούρου όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά τόσο εξαιτίας της γενικότερης αντίληψης για την εξωτερική πολιτική όσο και εξαιτίας της πίεσης από το εσωτερικό του διευρυμένου ΣΥΡΙΖΑ και ειδικότερα στελεχών της Προοδευτικής Συμμαχίας που ταυτίζονται με την περίοδο Σημίτη και τις τελευταίες ημέρες βγήκαν μπροστά προς υπεράσπισή του για τα «εθνικά». Τις τελευταίες μέρες παρατηρείται στο παρασκήνιο ένα μπρος - πίσω γύρω από το θέμα της Χάγης, με τον Αλέξη Τσίπρα τελικώς να εκφράζει δημόσια τη θέση ότι πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τη Χάγη.

Το «αιφνιδιαστικό» μνημόνιο Τουρκίας - Λιβύης για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών αποκάλυψε τα όρια της στρατηγικής του κατευνασμού που ακολουθούσε μέχρι σήμερα το πολιτικό σύστημα και το οδήγησε σε αναζήτηση μιας νέας πολιτικής. Με όρους του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος, αυτό φάνηκε να σημαίνει επίσπευση της υιοθέτησης μιας στρατηγικής, που λέει να εκκινήσουν οι διαδικασίες διαλόγου με προοπτική την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Δύο βασικές «σχολές σκέψης»
Υπενθυμίζεται ότι πάγια ελληνική θέση είναι πως η προσφυγή στη Χάγη αφορά μόνο τον ορισμό της υφαλοκρηπίδας, κάτι που η Τουρκία δεν δέχεται και βάζει όλες τις διεκδικήσεις της στο τραπέζι. Το ερώτημα που θέτουν πολλοί αναλυτές και ειδικοί είναι πώς θα πάμε στη Χάγη σε μια συγκυρία που η Τουρκία, με επιθετικό τρόπο, ξεδιπλώνει τη βεντάλια των διεκδικήσεών της και δημιουργεί τετελεσμένα ελλείψει σθεναρής ελληνικής αντίδρασης.


Εκτιμούν ότι, με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα θα συρθεί να συζητάει ολόκληρη την τουρκική ατζέντα και να αναγκαστεί σε υποχωρήσεις στα κυριαρχικά της δικαιώματα, με τη βούλα του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Οι υπερασπιστές της Χάγης από την άλλη προβάλλουν ως επείγουσα προτεραιότητα την προσφυγή, ώστε να πάμε σε μια ειρηνική επίλυση τώρα –προκειμένου να αποφύγουμε ένα θερμό επεισόδιο ή μια πολεμική σύρραξη ή την επιδείνωση της ελληνικής θέσης στο εγγύς μέλλον. Υποβαθμίζουν τις ανησυχίες για το περιεχόμενο της συζήτησης με τη γείτονα και, ενίοτε, τις καταγγέλλουν ως κινδυνολογία των «πολεμοκάπηλων».
Κοινώς, δεν στερείται σημασίας ο τρόπος που τοποθετείται κανείς για τη Χάγη. Αντιθέτως, οι τοποθετήσεις που υποδεικνύουν ως επείγουσα την εκκίνηση μιας πορείας που καταλήγει στο Διεθνές Δικαστήριο στέλνουν διαφορετικό μήνυμα από εκείνες που τονίζουν ότι δεν βρισκόμαστε ακόμη σε αυτό το σημείο.


Στο κάδρο προστίθενται και οι ΗΠΑ οι οποίες, στο πλαίσιο της στρατηγικής συμμαχίας με την Ελλάδα, ενδιαφέρονται για μια ειρηνική διευθέτηση της κρίσης με την Τουρκία, προκειμένου να προχωρήσουν οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στην ανατολική Μεσόγειο (λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου East Med που, αν και θεωρείται ότι «ερέθισε» τον Ερντογάν, προκαλώντας ως αντίδραση το τουρκολιβυκό σύμφωνο, εν τούτοις επισημαίνεται από διάφορες πλευρές ότι είναι επιτυχημένη στρατηγική άρα δεν πρέπει να ανακοπεί).

Πολυπαραγοντικός γρίφος
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Κουμουνδούρου καλείται να διαμορφώσει και να εκφράσει τη θέση της αλλά έχει να λάβει υπόψη ποικίλες παραμέτρους:
- Οι κομματικές δυνάμεις τάσσονται υπέρ αυτού που και άλλες φορές έχουμε περιγράψει ως «φιλειρηνική πολιτική». Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, προκειμένου να υπερασπιστεί και την πολιτική της κυβέρνησής του (αναβάθμιση των F-16), ενέταξε στη «φιλειρηνική πολιτική» και το ζήτημα της ενίσχυσης της αποτροπής – «στηρίζουμε απόλυτα την ενίσχυση της αποτρεπτικής δύναμης των ενόπλων δυνάμεων προκειμένου να προασπίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα» είπε στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Εν τούτοις, το μεγαλύτερο βάρος εκ μέρους του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ πέφτει στην άσκηση «ενεργητικής» διπλωματίας.

- Η ομάδα πρώην «σημιτικών» στελεχών που έχουν ενταχθεί στον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία υπερασπίζεται την πολιτική και τη γραμμή υπέρ των συμβιβασμών του Κώστα Σημίτη και μάλιστα έχουν βγει μπροστά (με δηλώσεις και αρθρογραφία), διεκδικώντας ρυθμιστικό ρόλο στη θέση που θα διαμορφώσει ο ΣΥΡΙΖΑ
- Είναι σαφής η επιθυμία της ηγεσίας να παραμείνουν – και από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και με το βλέμμα στην επιστροφή στην εξουσία – ανοιχτοί οι δίαυλοι και η συνεργασία που επαναπροσδιορίσθηκε και ενισχύθηκε επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τις ΗΠΑ.
- Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της διεύρυνσης ο ΣΥΡΙΖΑ απευθύνεται στο ευρύ κοινό, μεγάλο κομμάτι του οποίου όμως έχει ψηλά το θέμα της εθνικής κυριαρχίας - εξ ου και οι πυκνές αναφορές του Αλέξη Τσίπρα στο «πατριωτικό» ΠΑΣΟΚ των αρχών του ’80. Είναι δε νωπό ακόμα το πολιτικό κόστος από τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ως εκ τούτου ο Αλέξης Τσίπρας εκπέμπει ρητορικώς το μήνυμα υπέρ της αποφασιστικότητας στην υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Με άλλα λόγια, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να συγκεράσει διαφορετικές οπτικές και ανάγκες, δίνοντας την εντύπωση ενδεχομένως ότι «πατάει σε δυο βάρκες».

Πολιτικό σήμα για Χάγη
Στην τρέχουσα συγκυρία πρώτη άνοιξε τη συζήτηση για την προσφυγή στη Χάγη η Ντόρα Μπακογιάννη («Αντιθέσεις», Action 24, 9.12.2019), αν και ήδη από τον Ιούνιο (άρθρο στην «Καθημερινή») ο Κώστας Σημίτης είχε στείλει μηνύματα υπέρ των «δύσκολων συμβιβασμών» που δεν θα μπορέσουμε να αποφύγουμε.
Ακολούθησε, το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, το νέο άρθρο Σημίτη στα «Νέα», με το οποίο ο πρώην πρωθυπουργός επέρριπτε στην κυβέρνηση Καραμανλή ευθύνες για τη σημερινή συμπεριφορά της Τουρκίας, υπό το επιχείρημα ότι, αν δεν είχε εγκαταλειφθεί το Ελσίνκι, θα είχε επιλυθεί η διαφορά ειρηνικά, καθώς τότε λειτουργούσε η διπλωματική πίεση, εφόσον η Τουρκία πραγματικά εκείνη την περίοδο επιδίωκε την ένταξή της στην Ε.Ε. Εν κατακλείδι επιμένει στη Χάγη ως ένα ειρηνικό εργαλείο επίλυσης της διαφοράς των δύο χωρών.

«Ναι μεν αλλά» ή «ναι»;
Στο ενδιάμεσο, την Πέμπτη 12 του μήνα, ο Αλέξης Τσίπρας παίρνει ατύπως θέση υπέρ της Χάγης από τις Βρυξέλλες όπου, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, έχει βρεθεί προκειμένου να συμμετάσχει στην προπαρασκευαστική σύνοδο των ευρωσοσιαλιστών. Όπως είχαμε επισημάνει στο περασμένο φύλλο του «Π», ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, στη σύνοδο του PES, σύμφωνα και με την άτυπη πληροφόρηση προς τους δημοσιογράφους, μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Στόχος πρέπει να είναι η επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών και, αν αυτές αποτύχουν, η προσφυγική στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά αυτό προϋποθέτει τον τερματισμό των παράνομων ενεργειών».


Τις επόμενες μέρες, και συγκεκριμένα στην αρχή της προηγούμενης εβδομάδας, η στάση αυτή άλλαξε καθώς η Κουμουνδούρου εξέπεμπε συμπληρωματικά το μήνυμα πως σε αυτή τη συγκυρία η προσφυγή στη Χάγη κρύβει κινδύνους.
Ειδικότερα, κομματικές πηγές τόνιζαν ότι η θέση του ΣΥΡΙΖΑ για τη διευθέτηση της μόνης διαφοράς που υφίσταται μεταξύ των χωρών μας βάσει του διεθνούς δικαίου – της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ – είναι ξεκάθαρη.
Προσέθεταν πως «πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, όπως προτείνουμε στην Τουρκία από το 2016 που έγινε ο τελευταίος γύρος. Εάν οι συζητήσεις αυτές εκκινήσουν και φανεί ότι δεν υπάρχει κοινό έδαφος, τότε θα πρέπει να αρχίσουμε συνομιλίες με την Τουρκία για προσφυγή στη Χάγη βάσει συνυποσχετικού».


Κατέληγαν ωστόσο ότι η «προσφυγή στη Χάγη εν μέσω έντασης, προκλήσεων και κατάφωρης παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν μπορεί να υπάρξει, καθώς εγκυμονεί κινδύνους για τα εθνικά μας συμφέροντα».
Στη δημόσια τοποθέτηση για τα ελληνοτουρκικά, στο πλαίσιο της ομιλίας του για τον προϋπολογισμό το βράδυ της περασμένης Τετάρτης (18.12.2019), ο Αλέξης Τσίπρας επανέλαβε τη θέση υπέρ του «να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές και, αν αυτές δεν προχωρήσουν, να αρχίσουν οι συνομιλίες για συνυποσχετικό προκειμένου να προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης». Όμως έμεινε εκεί, δηλαδή δημοσίως τοποθετήθηκε υπέρ της Χάγης χωρίς «ναι μεν αλλά», άνευ διευκρινίσεων ή αποστάσεων, χωρίς εν τέλει να επαναλαμβάνεται το μήνυμα ότι η Χάγη, σε αυτή τη συγκυρία, κρύβει κινδύνους.