«Ήρθα στο Πολυτεχνείο για να τιμήσω τον θάνατο της αδελφής μου»

Ένα από τα ονόματα του καταλόγου με τα 24 επιβεβαιωμένα θύματα του Πολυτεχνείου είναι αυτό της Τόριλ Ένγκελαντ από τη Νορβηγία.

Είκοσι δύο ετών τότε η φοιτήτρια Καλών Τεχνών στο Όσλο, που της άρεσε να ταξιδεύει αναζητώντας την κλίση της κυρίως ανάμεσα σε ζωγραφική και γλυπτική, βρέθηκε νεκρή στο κέντρο της Αθήνας, χτυπημένη από αδέσποτη σφαίρα στο στήθος και τον λαιμό, το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου του ’73. 

Σαράντα πέντε χρόνια μετά, η μικρότερη αδελφή της, η Λιβ, βρίσκεται εδώ για να τιμήσει τη μνήμη της αδικοχαμένης αδελφής της αλλά και των υπόλοιπων θυμάτων της χούντας. 

Γλυκιά, με ήρεμη φωνή αλλά μάτια που βουρκώνουν αρκετές φορές όσο μιλάμε για την Τόριλ, η Λιβ θυμάται τις στιγμές που έζησε η οικογένειά της τότε και μας τις εξιστορεί στον δρόμο προς το Πολυτεχνείο, όπου άφησε χθες μερικά λευκά τριαντάφυλλα για το όμορφο κορίτσι με τα μαύρα μακριά μαλλιά και το χαμόγελο που θυμίζει την Τζοκόντα. 

«Αυτή είναι η δεύτερη φορά που έρχομαι για την επέτειο και ελπίζω να είμαι καλά να έρθω και για τα 50 χρόνια». Η πρώτη ήταν το 1998. 

«Ήταν κάτι που σκεφτόμουν για πολύ καιρό τότε επειδή δεν είχα έρθει ποτέ στην Αθήνα και σκέφτηκα ότι πρέπει να έρθω για τα 25 χρόνια από τον θάνατό της. Έπρεπε να έρθω», λέει για το πώς πήρε την απόφαση να κάνει το ταξίδι. 

Η Τόριλ είχε έρθει στην Ελλάδα κάποια στιγμή την άνοιξη του ’73. Είχε αφήσει την εξεταστική της προκειμένου να επισκεφθεί την Ιταλία και να δει από κοντά μερικά από τα πιο γνωστά έργα τέχνης. 

Εκεί γνώρισε μια παρέα Αμερικανών και αποφάσισε να πάει μαζί τους στην Κρήτη, θυμάται η Λιβ. Λίγο μετά βρέθηκε στην Αθήνα και νοίκιασε ένα δωμάτιο σε έναν ξενώνα επί της λεωφόρου Αλεξάνδρας. 

Στο μεταξύ κάποια στιγμή που ξέμεινε από χρήματα δούλεψε στο σπίτι μιας οικογένειας, όπου πρόσεχε τα παιδιά και τους δίδασκε αγγλικά. «Νομίζω περνούσε καλά. Προσπάθησε να μάθει κι ελληνικά, όπως είδα σε σημειωματάριο που βρήκα». 

Στον ξενώνα γνώρισε έναν νεαρό από τη Σαουδική Αραβία, που δούλευε μάλιστα εκεί. Αυτός ήταν ο μόνος άνθρωπος που είδε τι ακριβώς έγινε. Είχε δεχθεί κι αυτός άλλωστε σφαίρα και είχε τραυματιστεί στον ώμο, αλλά τα κατάφερε. 

Το μοιραίο βράδυ, μερικές ώρες πριν σπάσουν τα τανκς την ιστορική πύλη του Πολυτεχνείου, ήταν μαζί. Κάποιοι είπαν τότε στην οικογένεια Ένγκελαντ ότι γύριζαν από σινεμά, αλλά ο ιστορικός Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, που χρόνια αργότερα συνάντησε τη Λιβ, δεν βρίσκει πολύ πιθανό να ήταν ανοιχτοί οι κινηματογράφοι εκείνο το βράδυ. 

«Δεν νομίζω ότι έλαβε μέρος στις διαδηλώσεις. Πιστεύω ότι είχε πολιτικές σκέψεις αλλά ότι δεν ασχολιόταν ενεργά, τουλάχιστον σε μια άλλη χώρα. Νομίζω λοιπόν ότι μάλλον ήταν περίεργη που έβλεπε τόσο κόσμο στους δρόμους και βγήκε να δει», εκτιμά η Λιβ Ένγκελαντ. 

«Ήταν επίσης μακριά απ’ το Πολυτεχνείο, αλλά κοντά σε ένα αστυνομικό τμήμα»,συμπληρώνει καθώς ποτέ δεν έμαθε με βεβαιότητα το πού ακριβώς δέχθηκε τη σφαίρα η αδελφή της. 

Σύμφωνα πάντως με ένα γράμμα που έλαβαν λίγο καιρό μετά τα γεγονότα, η αδελφή της αιμορραγούσε μέχρι θανάτου έξω απ’ το ξενοδοχείο Acropole Palace. 

Ένας οδοντίατρος που, όπως τους έγραψε, την είδε εκεί χτυπημένη μαζί με τον φίλο της, τους μετέφερε μέχρι τον σταθμό πρώτων βοηθειών στην Αλεξάνδρας. 

Πέρασαν σχεδόν δυο μέρες για να φτάσουν τα δυσάρεστα στο σπίτι της Τόριλ, στο Μόλντε, περίπου 600 χλμ. απ’ το Όσλο. «Η αδελφή μου πέθανε βράδυ Παρασκευής. Εγώ τότε ήμουν στη Δανία για Σαββατοκύριακο. 

Οι γονείς μου δεν ήξεραν τίποτα μέχρι τις 3 το μεσημέρι της Κυριακής, οπότε πήγε στο σπίτι ένας ιερέας και τους είπε τα νέα. Στις 5 το απόγευμα το έπαιζε πια το ραδιόφωνο». 

«Μέχρι τότε δεν ξέραμε πολλά στη Νορβηγία για την κατάσταση στην Ελλάδα. Ο Τύπος έγραφε πολύ λίγα πράγματα πριν συμβεί αυτό στην αδελφή μου». 

Οι δυο τους είχαν καιρό να μιλήσουν στο τηλέφωνο. «Γράφαμε όμως η μία στην άλλη. Με τη μητέρα μου όμως μιλούσε συχνά στο τηλέφωνο», θυμάται. Είχαν μιλήσει μάλιστα κι εκείνη τη μέρα. «Την είχε ρωτήσει αν σκόπευε να γυρίσει. 

Είχε μόλις σταματήσει τη δουλειά, αλλά ήθελε να πάει και στο Ισραήλ και δεν είχε αποφασίσει ακόμα». «Δεν νομίζω ότι φοβόταν πάντως. Ταξίδευε μόνη και έτσι δεν πιστεύω ότι ένιωθε φόβο». Το ’71 είχε πάει και στη Σορβόνη να σπουδάσει γαλλικά, οπότε ήταν εξοικειωμένη με το να ζει μακριά από την οικογένεια. 

Η Λιβ Ένγκελαντ έχει έρθει άλλες τρεις φορές στην Αθήνα, εκτός από τις δύο επετείους του Πολυτεχνείου. Ήταν καλοκαίρι του 2006 όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα για πρώτη φορά μαζί με τη μητέρα της, καλεσμένες στην εκδήλωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. 

«Κατά κάποιον τρόπο η Αθήνα είναι στην καρδιά μου λόγω αυτού που έγινε. Αλλά όχι με αρνητικό τρόπο. Δεν έχουμε θυμό, αλλά θλίψη. Απλώς συνέβη». 

Το συναίσθημα παραμένει ίδιο τόσα χρόνια μετά. «Ακόμα νιώθω θλίψη μετά από τόσα χρόνια. Αλλά από την άλλη με χαροποιεί που η Ελλάδα ξεφορτώθηκε το καθεστώς και επέστρεψε η δημοκρατία. 
Φυσικά εύχομαι να μην είχε συμβεί αυτό στην αδελφή μου, αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι». 

Πριν από δύο χρόνια, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, έλαβε ένα μεγάλο φάκελο απ’ την πρεσβεία στην Αθήνα. «Μου έστειλαν από ένα σχολείο στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης όπου είχαν μάθει για την Τόριλ, ζωγραφιές με ευχές και μηνύματα όπως “μας λείπεις Τόριλ”. Ήταν πολύ συγκινητικό». [efsyn]