Το Θέατρο Δημήτρης Ροντήρης είναι πλέων πραγματικότητα

Ο μεγάλος θεατράνθρωπος Δημήτρης Ροντήρης, ο δάσκαλος του αρχαίου δράματος

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης, πέθανε στις 20 Δεκεμβρίου του 1981. Πέρασε στην ιστορία, ως ο «δάσκαλος» του αρχαίου δράματος.

Σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες θεατρικές συνοικίες, της πόλης, στη σκιά της Ακρόπολης, στην οδό Φρυνίχου 10, βρίσκεται το ''ΘΕΑΤΡΟ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΟΝΤΗΡΗΣ'', πρώην Θέατρο του Ήλιου. Ακριβώς δίπλα στεγάζεται το ιστορικό ''Θέατρο Τέχνης'' και λίγο παρακάτω το θέατρο ''Σφενδόνη'' της Άννας Κοκκίνου.

Χρόνια πιστό στο ραντεβού του με το θεατρόφιλο κοινό, αυτό το Θέατρο έχει δώσει το στίγμα ενός ζεστού κι οικείου χώρου. Στη σκηνή του έχουν ανέβει σημαντικοί θίασοι, ενώ πολλές νεανικές ομάδες έκαναν εδώ τα πρώτα τους βήματα.

Μην ξεχνάμε άλλωστε πως από εδώ ξεκίνησαν οι Αbovo, με την παράσταση «Εκεί, εκεί στην κόλαση», πριν από δέκα χρόνια, που σημείωσε μεγάλη καλλιτεχνική κι εμπορική επιτυχία.

Φέτος λοιπόν, ανοίγει ξανά και μετονομάζεται σε ''Δημήτρης Ροντήρης''. Τιμώντας το μεγάλο δάσκαλο και σκηνοθέτη του θεάτρου μας, που άλλαξε καθοριστικά την εικόνα της ελληνικής θεατρικής σκηνής, η νέα διεύθυνση σκοπεύει να κάνει το Θέατρο, ένα σημείο αναφοράς στον θεατρικό χάρτη της Αθήνας, φιλοξενώντας έμπειρους ανθρώπους του χώρου, αλλά και νεανικά σχήματα. Ο Γιώργος Παπαθεοδώρου, ο νέος του ιδιοκτήτης, έχει ήδη ξεκινήσει τις εργασίες ανακαίνισης, που θα δώσουν έναν καινούργιο αέρα στο θέατρο.

Την 1η Δεκεμβρίου την λειτουργία του θεάτρου, εγκαινιάζει η παράσταση της Κίρκης Καραλή «Αυτή η νύχτα μένει», που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Θάνου Αλεξανδρή. Μετά από την επιτυχημένη της πορεία στη Θεσσαλονίκη, η παράσταση κατεβαίνει και στην Αθήνα για να μας ταξιδέψει στα νυχτερινά κέντρα της δεκαετίας του ’80. Νύχτες αμαρτωλές, όπου οι άνθρωποι απελευθερώνονται σε έναν εκστατικό χορό, ζωντανεύουν υπό την καθοδήγηση της νεαρής και τάχιστα ανερχόμενης σκηνοθέτιδας, που πέρσι μας εντυπωσίασε με την «Γκάμπυ» της. Οι ήρωες της αναζητούν ένα βλέμμα να ακουμπήσουν. Υπό τους ήχους των λαικών τραγουδιών, οι μάσκες πέφτουν και μένει μόνο η αλήθεια.
Κάποιοι τα καταφέρνουν, κάποιοι χάνουν και συντρίβονται, αλλά αυτή η νύχτα που μένει έχει τη δική της κρυφή γοητεία.

Ο Δ.Ροντήρης Πέρασε στην ιστορία, ως ο «δάσκαλος» του αρχαίου δράματος.

Γεννήθηκε το 1899 στον Πειραιά. Κατ' αρχήν εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, την οποία, μετά από διετή φοίτηση, εγκατέλειψε για χάρη της νομικής του σπουδής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Την θεατρική του σταδιοδρομία άρχισε το έτος 1919 ως ηθοποιός. Στη συνέχεια μετέβη στην Αυστρία, όπου και σπούδασε θέατρο, ιστορία τέχνης και αρχαία ελληνική φιλολογία. Στη συνέχεια μετέβη στο Βερολίνο παρά τον μεγάλο σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρντ.

Επανήλθε στην Ελλάδα και διορίσθηκε το 1933 σκηνοθέτης στο Βασιλικό θέατρο αλλά και στο «Θέατρο Ωδείου», όπου εμφανίστηκε πρώτα ως σκηνοθέτης, με το μουσικό δράμα του Καλομοίρη «Το δαχτυλίδι της μάνας».

Αργότερα διετέλεσε σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου, του οποίου ανέλαβε και τη διεύθυνση κατά τους χρόνους 1946-1950 και 1953-1955. Το 1950 ίδρυσε την «Ελληνική Σκηνή» και το 1957 το «Πειραϊκό Θέατρο», επικεφαλής του οποίου έκανε περιοδείες σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Βόρειας και Νότιας Αμερικής και της Ασίας, όπου παρουσίασε θεατρικές παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας.

Σκηνοθέτησε πολλά έργα του παγκόσμιου κλασικού αλλά και νεότερου δραματολογίου, μεταξύ των οποίων 11 έργα του Σαίξπηρ καθώς και πολλές αρχαίες τραγωδίες.

Η σκηνοθεσία του στην Ηλέκτρα και στον Άμλετ, τα οποία ο θίασος του Βασιλικού Θεάτρου ανέβασε το 1939 στην Αγγλία και τη Γερμανία, προκάλεσε τις πλέον ενθουσιώδεις κριτικές των ειδικών του χώρου.

Δείτε απόσπασμα από το αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του:

Ιδιαίτερα η παράσταση της τριλογίας του Αισχύλου Ορέστεια στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού το 1949, παρουσία της πολιτειακής και πολιτικής αρχής της χώρας, θεωρήθηκε ως εξαιρετικό καλλιτεχνικό επίτευγμα.

Ο Δημήτρης Ροντήρης πέθανε στις 20 Δεκεμβρίου 1981.

Ο Δημήτρης Ροντήρης υπήρξε ο πρώτος έλληνας σκηνοθέτης που αφιέρωσε τη ζωή του σε μια συστηματική προσπάθεια σκηνικής ερμηνείας του αρχαίου δράματος, παλεύοντας επί πέντε σχεδόν δεκαετίες να εκφράσει την ουσία του», για να καταλήξει σε μια ολοκληρωμένη πρόταση ερμηνείας. Σταθμό στην πορεία του όμως αποτέλεσαν και οι παραστάσεις με έργα του κλασικού, του νεοκλασικού και του νεότερου δραματολογίου, τα οποία υπερβαίνουν σε αριθμό τα 150.

Παρά το γεγονός ότι υπήρξε και μεγάλος δάσκαλος ηθοποιών, ο Δημήτρης Ροντήρης δεν άφησε πίσω του παρά ελάχιστα κείμενα θεωρητικά και ακόμη λιγότερες συνεντεύξεις, γεγονός που καθιστά πολύτιμες τις «Σελίδες αυτοβιογραφίας» του οι οποίες θα κυκλοφορήσουν τον επόμενο μήνα από τις εκδόσεις Καστανιώτη με επιμέλεια, εισαγωγή και σχόλια της θεατρολόγου Δηούς Καγγελάρη.

Τις «Σελίδες αυτοβιογραφίας», που σήμερα ανήκουν στο Αρχείο Ροντήρη του οποίου την ευθύνη ταξινόμησης και αξιοποίησης έχουν οι «Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού», ο δημιουργός άρχισε να γράφει στα τελευταία χρόνια της ζωής του έπειτα από επιμονή του Κώστα Νίτσου, χωρίς ωστόσο να προλάβει να τις ολοκληρώσει. «Υπάρχουν μεγάλα κενά και χάσματα» σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο θεατρολόγος Δημήτρης Σπάθης, διευκρινίζοντας: «Ο συγγραφέας άφησε ακάλυπτες μεγάλες περιόδους της δραστηριότητάς του και δεν πρόλαβε να μιλήσει για πολλές πλευρές της συμμετοχής του στη θεατρική δράση ούτε να αναπτύξει τις απόψεις του σε ζητήματα υποκριτικής, σκηνοθεσίας ή της καλλιτεχνικής δημιουργίας εν γένει. Ωστόσο το ελλιπές, αποσπασματικό και ανολοκλήρωτο αυτοβιογραφικό κείμενο περιέχει ψήγματα πληροφοριών σπάνιας αξίας που, αρχίζοντας από την παιδική ηλικία του αυτοβιογραφούμενου,φωτίζουν ενδιαφέρουσες πλευρές της αγωγής, της ψυχολογίας και της προσωπικότητας του καλλιτέχνη».
Ξεχωριστό είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι αναφορές στις σπουδές του Δημήτρη Ροντήρη στη Βιέννη, στα χρόνια της μαθητείας του στην ελληνική σκηνή στο πλευρό του Φώτου Πολίτη και του Αιμίλιου Βεάκη καθώς και του «μεγάλου του δασκάλου» Θωμά Οικονόμου, αλλά και στη συνεργασία του με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη· ενώ, π.χ., δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την περίοδο ακμής του κρατικού θεατρικού οργανισμού στο τέλος της δεκαετίας του '30, με την οποία ο σκηνοθέτης συνέδεσε το όνομά του.
Τα αποσπάσματα από τις «Σελίδες αυτοβιογραφίας» που σήμερα προδημοσιεύει «Το Βήμα» αναφέρονται στη συνεργασία του με τον Φώτο Πολίτη στο Εθνικό Θέατρο, τις πανηγυρικές εκπομπές της Απελευθέρωσης που διοργάνωσε τον Οκτώβριο του 1944 κατόπιν εντολής του Γεωργίου Παπανδρέου, στη γνωριμία του με τον Δημήτρη Μητρόπουλο, στην απόλυσή του το 1955 από τη θέση του διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, αλλά και στην ίδρυση του Πειραϊκού Θεάτρου. Η συνεργασία με τον Φώτο Πολίτη.

Ο δύσκολος Δημήτρης Ροντήρης

Ετσι ωραία και αρμονικά συνεχίστηκε η συνεργασία μας [με τον Φώτο Πολίτη]. Στο μεταξύ, ανάμεσα στα άλλα έργα παρουσιάστηκαν και οι «Βρυκόλακες» του Ιψεν. Το τι δουλειά έγινε με όλους τους ηθοποιούς και την πρωταγωνίστρια και προπαντός με τον Μινωτή δεν λέγεται. Εκτός από τις δοκιμές που κάναμε στο θέατρο, έκανα κάθε μέρα δοκιμές με τον Μινωτή, που φτάνανε πολύ συχνά ως τις τρεις το πρωί στο σπίτι μας! Κι έτσι ακολούθησε η μεγάλη επιτυχία του, που τον ανέβασε εκεί που ούτε το φανταζότανε, όπως τόνιζε, ως τη στιγμή που άρχισε ν' αρνιέται και να προδίδει τα πάντα, ως και την αξία μου και την ασύλληπτη προσπάθεια που κατέβαλλα συνέχεια διδάσκοντάς τον. «Ο μεγάλος δάσκαλος», όπως διαλαλούσε, «με έκανε να φτάσω εκεί που έφτασα». Και μετά την αγνωμοσύνη του, για όλα όσα του πρόσφερα, συνωμότησε, ύστερα απ' τη φιλοδοξία που τον είχε κυριέψει, με όσους βρήκε πρόθυμους συνεργάτες, και πέτυχε την απομάκρυνσή μου από το Εθνικό!
Σ' αυτό το διάστημα της συνεργασίας μου με τον Πολίτη παρουσιαστήκανε και μερικά σύννεφα στον ορίζοντα του Εθνικού Θεάτρου. Είχα διαπιστώσει ανάμεσα στα άλλα πως ο Φώτος δεν ήτανε στα κέφια του. Πολλές φορές με φώναζε στο γραφείο του και με παρακαλούσε να κάνω εγώ τις δοκιμές αντ' αυτού. Υπήρξε και περίπτωση που με παρακάλεσε να τον αντικαταστήσω και δυο μέρες, αν θυμάμαι καλά. Τον έβλεπα στενοχωρημένο. Τον ρώτησα τι του συμβαίνει, δεν μου έδωσε καμιά απάντηση. Σε κάτι ψιθύρους που φτάσανε στα αυτιά μου, δεν έδωσα καθόλου προσοχή, γνωρίζοντας τα ανόητα και κουτσομπολιά που, ως συνήθως, διαδίδονταν στα παρασκήνια του θεάτρου. Και μάλιστα για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα, πως πρόκειται ν' αναγκάσουν τον Πολίτη να παραιτηθεί απ' τη θέση του! Αυτά συμβαίνανε, αν δεν κάνω λάθος, κατά το τέλος της περιόδου 1933-34 ή, μάλλον, στις αρχές της περιόδου 1934-35.
Η κατάσταση όμως προχωρούσε στην ίδια ατμόσφαιρα. Ο Πολίτης έδειχνε πραγματικά συνεχώς στενοχωρημένος κι ύστερα από καιρό, έφτασε στο σημείο να 'ρχεται στις δοκιμές και μετά από λίγο, αφού με παρακαλούσε να συνεχίσω μόνος μου τη δοκιμή, σηκωνότανε κι έφευγε, χωρίς να ξαναγυρίσει ως το τέλος. Κάποτε πληροφορήθηκα από κάποιο έγκυρο πρόσωπο της διοίκησης, που του είχα εμπιστοσύνη, πως ο Πολίτης βρισκότανε σε διένεξη με τη διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου και κάποια στιγμή διαδόθηκε, πως αν εξακολουθούσε η διαφωνία του και τον αναγκάζανε σε παραίτηση, θα την κάνανε δεκτή και θα τον αντικαθιστούσαν με τον Ροντήρη.
Εκανα κάθε προσπάθεια αμέσως για να εξακριβώσω αν ήτανε βάσιμη η φήμη που άρχισε να κυκλοφορεί κάπως διστακτικά (και ο Φώτος Πολίτης είχε τρεις μέρες να φανεί στη σκηνή, αφού με κάλεσε και μου είπε πως θα 'λειπε, γιατί είχε κάποια δουλειά να τελειώσει), και μόλις διαπίστωσα πως υπήρχε κάποια βάση σ' αυτή τη διάδοση, άφησα τη δοκιμή στη μέση. Ζητώντας συγγνώμη απ' τους ηθοποιούς ανεβαίνω στο γραφείο του Πολίτη. Χτυπάω την πόρτα και μου ανοίγει ο ίδιος ο Φώτος. «Με συγχωρείς», του λέω, «αν σε διέκοψα απ' τη δουλειά σου».
«Οχι, μη μου ζητάς συγγνώμη», μου τονίζει, μα η στενοχώρια ήτανε ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. «Ξέρεις γιατί ήρθα Φώτο», του λέω. «Εμαθα κάτι που θέλω να πιστέψω πως δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Διαδίδεται πως βρίσκεσαι σε διαφωνία με το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου και πρόκειται να παραιτηθείς, αν δεν υπάρξει τρόπος να αρθεί η διαφωνία. Και μάλιστα αναφέρεται και το όνομά μου ως αντικαταστάτης σου. Λοιπόν σου δηλώνω, αν είναι βάσιμες αυτές οι κακοήθεις διαδόσεις, πως, μαζί με την παραίτησή σου, υπογράφω κι εγώ την παραίτησή μου απ' το Εθνικό Θέατρο. Το δηλώνω ρητά και κατηγορηματικά».
Είδα τον Φώτο να γεμίζει δάκρυα απ' τη συγκίνησή του. Στεκότανε ορθός. Με αγκαλιάζει και με φιλάει. «Σ' ευχαριστώ πολύ, αγαπητέ μου Δημήτρη», μου λέει. Του σφίγγω το χέρι πολύ συγκινημένος κι εγώ, και αφού του τόνισα πως πρέπει να πάψει να είναι στενοχωρημένος, έφυγα για να συνεχίσω τη δοκιμή. Στο διάλειμμα έρχεται στο γραφείο μου ο Μιχαηλίδης, ταραγμένος και συγκινημένος: «Τι του κάνατε του κυρίου Πολίτη και είναι τόσο συγκινημένος; Τώρα που πήγα στο γραφείο του τον είδα με δάκρυα στα μάτια. "Τι σας συμβαίνει, κύριε Πολίτη;", τον ρώτησα ανήσυχος.
"Ακουσε, Μιχαηλίδη", μου απαντάει, "είχα χάσει την εμπιστοσύνη μου στους ανθρώπους και ο Ροντήρης με έκανε να την ξανακερδίσω". Και ξανάρχισε πάλι να γεμίζει δάκρυα. Μα τι του είπατε, τι του κάνατε;» με ρώτησε πάλι ο Μιχαηλίδης.
«Καλύτερα να σου τα πει ο ίδιος ο κύριος Πολίτης. Οταν τον ξαναδείς να τον ρωτήσεις», του απάντησα. Επειδή όμως επέμενε, του διηγήθηκα το περιστατικό, όπως έγινε. Αρχισαν και σ' εκείνον να 'ρχονται δάκρυα στα μάτια. Ηρθε κοντά μου, έσκυψε και μου φίλησε το χέρι με μεγάλη συγκίνηση.
Μ' αυτή την ενέργειά μου, που καθώς φαίνεται μαθεύτηκε, σταμάτησαν όσα θα μπορούσαν να φέρουν αναστάτωση στη λειτουργία του Εθνικού, για να μην πω στον ξεπεσμό του, από κάθε πλευρά. Και μ' αυτό τον τρόπο, ξαναμπήκε στον κανονικό ρυθμό της η λειτουργία του Εθνικού Θεάτρου. Ξανάρθε το χαμόγελο στο πρόσωπο του Φώτου και ανέλαβε πάλι τις δοκιμές. Μονάχα που τώρα, καμιά φορά, το μεσημέρι ή το απόγευμα, έφευγε απ' τις πρόβες λίγο νωρίτερα. Με περίμενε το μεσημέρι στο γραφείο του και το απόγευμα στο καφενείο, απέναντι και δεξιά απ' το θέατρο, ώστε πηγαίνοντας στα σπίτια μας, να κουβεντιάζουμε τα διάφορα θέματα, θεατρικά και φιλολογικά, όπως κάναμε παλιά.
Πήγανε καλά όλα τα έργα, και όταν ήρθε το καλοκαίρι αρχίσαμε να προετοιμάζουμε το δραματολόγιο της χειμερινής περιόδου. Βέβαια, το Εθνικό Θέατρο δεν προσέφερε τις κατάλληλες ευκολίες ­ άλλωστε δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή οι τεχνολογικές ευχέρειες που υπάρχουν σήμερα ­ κι έτσι οι δοκιμές ήταν βασανιστικές με τη ζέστη του καλοκαιριού, στη σκηνή ενός κλειστού θεάτρου, όπως το Εθνικό. Και όμως, πρέπει να ομολογήσω, πως η εκτίμησή μου για ολόκληρο το καλλιτεχνικό και τεχνικό προσωπικό στερεώθηκε ακλόνητα, γιατί παρ' όλες τις ταλαιπωρίες, δεν υπήρξε καμιά διαμαρτυρία, εξόν από κάτι μικροπαραπονάκια που ακούγονταν, έτσι στα πεταχτά. Ολοι δουλεύανε με ζήλο, με την ίδια ένταση στις δοκιμές, και προπάντων στις επαναλήψεις, όταν κάτι δεν πήγαινε καλά κι ας έτρεχε ο ιδρώτας ποτάμι, στα πουκάμισά τους. Οταν τελείωσαν οι δοκιμές, όσοι θέλανε, μπορούσαν να έρθουν μαζί μου για να τους κάνω ιδιαίτερες πρόβες. Επειδή η ζέστη στο θέατρο ήτανε αφόρητη, οι πρόβες γίνονταν είτε στο σπίτι μας που ήτανε κοντά, στη βεράντα στην οδό Βερανζέρου, είτε κι αλλού, όπου βρίσκαμε κατάλληλο χώρο. Ακόμα ως και στην πλατεία του Συντάγματος(!) που είχε δροσιά. Εκεί, βέβαια, οι πρόβες κρατούσαν ως τις τρεις το πρωί, μερικές φορές!
Οταν άρχισαν οι τελευταίες γενικές δοκιμές για το έργο της έναρξης ήτανε φθινόπωρο κι έτσι οι όροι της εργασίας ευνοϊκότεροι. Και οι ιδιαίτερες δοκιμές γίνονταν σχεδόν τις περισσότερες φορές στο Εθνικό, χωρίς βέβαια να εμποδίζουμε το τεχνικό προσωπικό στη δουλειά του. Αλλιώτικα, τις κάναμε στο γραφείο μου, άμα ήτανε για έναν μονάχα ηθοποιό. Για ομαδικές δοκιμές πηγαίναμε δεξιά απ' την κύρια σκηνή, στην πλάγια δηλαδή σκηνή, ή στο εργαστήρι του Κλώνη, στο επάνω πάτωμα. Κι αν όλα αυτά δεν ήτανε ελεύθερα, στη βεράντα του σπιτιού μας!
Μ' αυτό τον τρόπο, προχωρούσαμε στη δουλειά μας, ώσπου δόθηκε η πρώτη παράσταση. Και δεν υπήρξε αντίρρηση ούτε απ' τον μεγάλο τεχνίτη του Εθνικού, τον ανεπανάληπτο Αιμίλιο Βεάκη, όταν συμμετείχε στη διανομή.

Γιώργος Παπαθεοδωρου σκηνοθέτης- Μάκης κοψιδης-jimys stasinopoylos-Κωνσταντίνος Αναγνωστάκος,-και ο σκηνοθέτης Μάκης Πειθής