Εδώ κατοικεί η "ψυχή" του Καζαντζάκη (Μαίρη Σταύρου)

Γιασεμιά και αγιόκλημα πλημμυρίζουν τον κήπο της νύφης της Ελένης Καζαντζάκη. 

Η Μαίρη Σταύρου ζει στη Βούλα σε μια μονοκατοικία που θυμίζει παλιά Αθήνα, σε έναν χώρο γεμάτο με αντικείμενα του Νίκου Καζαντζάκη.
Η «Espresso της Κυριακής» τη συνάντησε με αφορμή τα γυρίσματα της ταινίας του Γιώργου Παπαθεοδώρου «Εικόνα σου είμαι», μέρος των οποίων γίνεται στην ιστορική μονοκατοικία της, όπου κυριαρχούν συλλεκτικά αντικείμενα με τη σφραγίδα του αξέχαστου λογοτέχνη, η προτομή του εθνάρχη Μακάριου, όπως και ένα πιάνο-αντίκα αξίας τεσσάρων εκατομμυρίων ευρώ!

Η Μαίρη Σταύρου είναι σύζυγος του Πάτροκλου Σταύρου, θετού γιου της Ελένης Καζαντζάκη και προέδρου του Ιδρύματος «Νίκος Καζαντζάκης», που επί τριάντα χρόνια διετέλεσε υφυπουργός παρά τω Προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας, αρχής γενομένης από τον ιδρυτή και πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον εθνάρχη Μακάριο, με τον οποίο συνεργάστηκε επί δεκαεπτά χρόνια...

Η ίδια μας μίλησε για τον Νίκο Καζαντζάκη και τη φιλία του με τον Αριστοτέλη Ωνάση, τον θαυμασμό του για τον Μαχάτμα Γκάντι, τις δύσκολες στιγμές που έζησαν στην Αίγινα. Ακόμα και ο κινηματογραφικός «Τελευταίος πειρασμός» του Μάρτιν Σκορσέζε που προκάλεσε θύελλα διαμαρτυρίας περνά από το άλμπουμ των αναμνήσεών της.

Η πρώτη επαφή μεταξύ του Πάτροκλου Σταύρου και Ελένης Καζαντζάκη έγινε πριν από σαράντα τέσσερα χρόνια, όταν η σύζυγος του πλέον διαβασμένου Ελληνα λογοτέχνη ενίσχυσε οικονομικά τα θύματα των τουρκικών βομβαρδισμών στην Κύπρο. Τότε ο Πάτροκλος πήρε το γράμμα από την Ελένη Καζαντζάκη, που έμελλε να γίνει η θετή μητέρα του (σημειώνουμε ότι εκείνη την εποχή έμενε στη Γενεύη), μαζί με μια επιταγή για ενίσχυση των θυμάτων. Το 1982, όταν πέθαναν οι φυσικοί γονείς του, η Ελένη υιοθέτησε τον Πάτροκλο. Ηταν ο γιος της και ήταν η μητέρα του μέχρι το τέλος της, που ήρθε το 2004.


Η σχέση της Ελένης με τον Νίκο Καζαντζάκη άρχισε όταν εκείνη ήταν 21 και ο συγγραφέας ήδη 41 ετών. Από το 1946 έμενε στην Αντίμπ. Μετά τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη το 1957 η Ελένη μετακόμισε μόνιμα στη Γενεύη, όπου και έμεινε μέχρι το 1989. Τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου έπεσε θύμα σοβαρού τροχαίου και μετακόμισε στη Βούλα, στο σπίτι τού θετού γιου της, όπου και έζησε μέχρι τον θάνατό της, που ήρθε στα 101 χρόνια της.

Το πιάνο που ζήτησε ο Πετζετάκης και η βιβλιοθήκη από την Αντίμπ

«Η Ελένη είχε τη δική της καριέρα ως δημοσιογράφος και συγγραφέας, όμως τα άφησε όλα για να γίνει δακτυλογράφος του αείμνηστου Κρητικού λογοτέχνη. Παρά τις δυσκολίες, εκείνη δεν τον εγκατέλειψε ούτε στιγμή. Ακόμη και πριν αφήσει την τελευταία της πνοή, μιλούσε για τον άντρα της» λέει η κυρία Μαίρη.

βιβλιοθήκη του στην (βουλα Αθηνα)

 Ο γάμος με την Ελένη ήταν ο δεύτερος για τον Νίκο Καζαντζάκη. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Γαλάτεια Αλεξίου.

Στο δωμάτιο της Ελένης Καζαντζάκη όλα τα έπιπλα και τα αντικείμενα είναι όπως τα άφησε εκείνη. Εκεί βρίσκεται και η βιβλιοθήκη, που την έφεραν τα παιδιά της από το Αντίμπ, για να νιώθει σαν στο σπίτι της. Οσο για το σαλόνι; Εκεί δεσπόζει ένα πιάνο, το οποίο η γνωστή οικογένεια Πετζετάκη, που μένει απέναντι, είχε ζητήσει από τη Μαίρη να πουλήσει έναντι 4.000.000 ευρώ. Ομως η κυρία Μαίρη δεν το δίνει σε κανέναν.

- Πόσο έντονη ήταν η σχέση της πεθεράς σας με τον Νίκο Καζαντζάκη;

Δεν υπήρξε μέρα που να μην τον αναφέρει η Ελένη. Ηταν σαν να ήταν κοντά μας ο Καζαντζάκης. Είχε πεθάνει, και όμως, για εμάς ήταν σαν ζωντανός. Είχαμε την αίσθηση ότι ζούσε μαζί μας!.

Η ίδια μιλάει όμως και για τις δύσκολες ώρες του ζευγαριού στην Αίγινα, όπου και έμειναν σαν... εξόριστοι από τον Μάιο του ’27 μέχρι και τις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: «Απομονώθηκαν στην Αίγινα, όπου δεν υπήρχαν ούτε τα στοιχειώδη για να ζήσουν. Δεν είχαν φως, ούτε καν λάδι για να φάνε. Εκεί ο Καζαντζάκης έγραψε πολλά από τα έργα του, τελείωσε την “Οδύσσεια” που έχει 33.000 στίχους και πολλά ακόμα γραπτά του, τα οποία η Ελένη δακτυλογραφούσε.

Ενα από τα πολλά έργα τέχνης τις οικίας του Νίκου Καζαντζάκη 

Κάποια στιγμή ο συγγραφέας Παντελής Πρεβελάκης, τον οποίο ο Καζαντζάκης αγαπούσε σαν παιδί του, τον επισκέφτηκε στην Αίγινα. Αφού μίλησαν και γράψανε, πεινάσανε και το μόνο που βρήκαν ήταν λίγες φακές. Εφτασε λοιπόν η Ελένη, που ερχόταν από την Αθήνα, και τους είδε να έχουν το μπρίκι του καφέ και να προσπαθούν να βράσουν τις φακές.

Εκείνη την εποχή τον είδε να πρήζεται και να σκάνε τα χείλη του και σαν τρελή πήγε και χτύπησε την πόρτα των φυλακών για να τους παρακαλέσει να τους εντάξουν στο συσσίτιο. Τότε ξεκινούσε η αρρώστια του και τελικά πέθανε από λευχαιμία».

- Είχαν συναντηθεί με πολλές προσωπικότητες. Ποιος ήταν αυτός που τους έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση;
Ο Μαχάτμα Γκάντι, για τον οποίο η Ελένη είχε γράψει και βιβλίο. Ο Αλμπερτ Σβάιτσερ επίσης. Η Ελένη ενδιαφερόταν για τους ανθρωπιστές, γιατί και η ίδια ήταν μέλος σε ανθρωπιστική οργάνωση. Και μετά τον θάνατο του Καζαντζάκη λάμβανε μέρος στα κινήματα για την ελευθερία των λαών. Εκανε και καθιστική διαμαρτυρία έξω από τον Λευκό Οίκο για το Βιετνάμ.

 Νίκος Καζαντζάκης γράφει με φόντο τη βιβλιοθήκη του στην Αντίμπ.

Το αεροπλάνο του Ωνάση και το unfair του Σκορσέζε στον «Τελευταίο πειρασμό»

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης καλούσε τον Νίκο Καζαντζάκη στις κρουαζιέρες με τη Μαρία Κάλλας και τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά εκείνος δεν πήγαινε. Εκανε όμως κάτι που είναι πολύ υπέρ του. Οταν πέθανε ο Καζαντζάκης και τον έφεραν στην Αθήνα, έστειλε ένα αεροπλάνο για να μεταφερθεί η σορός του στην Κρήτη. Στο αεροπλάνο επέβαινε μόνο η οικογένειά του.

Σπάνια φωτογραφία με τον Καζαντζάκη να φιλάει το χώμα της Κρήτης.

Οσο για τη λέξη «άθεος» και τον «αφορισμό», με τα οποία έχει ταυτιστεί για κάποιους ο Καζαντζάκης: «Δεν έγινε αφορισμός! Ο Καζαντζάκης δεν ήταν άθεος!» λέει η κυρία Μαίρη.

Γεγονός είναι ότι το 1954 η Ιερά Σύνοδος με έγγραφό της ζητούσε από την κυβέρνηση την απαγόρευση των βιβλίων του. Παράλληλα, αρκετοί ιεράρχες επέμεναν στον αφορισμό του. Τελικά ούτε απαγόρευση έγινε ούτε αφορισμός. Και αυτό γιατί ο Καζαντζάκης είχε ένθερμους υποστηρικτές, μεταξύ των οποίων μερίδα του ελληνικού Τύπου, επιφανείς άνθρωποι των γραμμάτων και των Τεχνών, όπως και τη Μαρία Βοναπάρτη.

Ο ίδιος ο Καζαντζάκης τότε είχε απαντήσει στην Εκκλησία: «Μου δώσατε μια κατάρα, άγιοι πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να ’ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να ’στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».

«Ο “Τελευταίος πειρασμός” μπήκε στη λίστα με τα απαγορευμένα βιβλία από τον Πάπα. Η Ιερά Σύνοδος θέλησε να τον αφορίσει, αλλά τελικώς αυτό δεν έγινε. Ο Καζαντζάκης δεν ήταν άθεος, αλλά ψαχνόταν. Αυτό που έκανε ο Μαρτιν Σκορσέζε είχε στεναχωρήσει και την ίδια την Ελένη, γιατί έδωσε το έργο με την προϋπόθεση να φανεί ότι ήταν κάτι σαν όνειρο και ότι ο πειρασμός ήρθε λίγο πριν πεθάνει, όμως ο Σκορσέζε μετάλλαξε το όνειρο σε πραγματικότητα».

Στο σπίτι, εκτός από τις φωτογραφίες του Καζαντζάκη δεσπόζουν και φωτογραφίες και προτομή του εθνάρχη Μακάριου. «Ο Μακάριος ήταν μια μορφή και για την Κύπρο και για τον ελληνισμό και ο άνδρας μου ήταν από 17 χρόνων στο πλάι του. Επαιξε έναν πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή μας» τονίζει η κυρία Μαίρη Σταύρου.

Ωστόσο δεν παραλείπει να μας αποκαλύψει και το μεγάλο παράπονο της Ελένης Καζαντζάκη: «Η Ελένη και ο Νίκος Καζαντζάκης ζούσαν σαν εξόριστοι. Εφυγαν για να μη συλληφθούν. Ειδικά η δικτατορία κούρασε πάρα πολύ την Ελένη. Επτά χρονιά είχε να επισκεφτεί τον τάφο του Καζαντζάκη» μας λέει και προσθέτει ότι ετοιμάζει ένα βιβλίο για την Ελένη «που θα τελειώσω σε έναν μήνα».

πηγή