Η Αθηνά θυγατέρα του Διός και της Μήτιδος

Η Αθηνά, κατά την Ελληνική μυθολογία, ήταν η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου

Η Αθηνά θυγατέρα του Διός και της Μήτιδος, η οποία ήταν η προσωποποίηση της σοφίας. Η ένωση της Μήτιδας και του Διός τερματίστηκε κατά τρόπο τραγικό διότι υπήρχε μια προφητεία η οποία έλεγε ότι αφού ηΜήτις γεννούσε το παιδί που είχε στα σπλάχνα της, θα έφερνε στο φως έναν πανίσχυρο γιο προορισμένο να γίνει βασιλιάς των θεών. Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η προφητεία και με την συμβουλή του Ουρανού και της Γαίας, ο Δίας κατέληξε στο να καταπιεί την Μήτιδα ενώ ήταν έγκυος. Όταν ήρθε ο καιρός του τοκετού, έπιασαν τον Δία τρομεροί πόνοι στο κεφάλι και διέταξε τον Ήφαιστο να του σκίσει το κεφάλι του. Και «ξεπήδηξε απ' το κεφάλι του Δία η Αθηνά πάλλοντας ένα αιχμηρό δόρυ. Και σείστηκε συθέμελα ο Όλυμπος, βούϊξε τριγύρω η γη, φούσκωσε η θάλασσα και σκοτεινά κύματα σηκώθηκαν ...; Μα σύντομα όλα ηρέμησαν κι ο ένδοξος γιος του Υπερίωνα κράτησε τα άλογά του ώσπου η παρθένα Παλλάδα έβγαλε απ' τους αθάνατους ώμους της τα θεϊκά της όπλα. Κι ο σοφός Δίας «χάρηκε», μας αναφέρει ο «Ομηρικός Ύμνος».

Οι αρχαίοι μυθογράφοι αναφέρουν και άλλες παραδόσεις για την γέννηση της θεάς Αθηνάς. Σύμφωνα λοιπόν με μια παράδοση, η Αθηνά γεννήθηκε στην Κρήτη από ένα σύννεφο που ο Δίας το χτύπησε με κεραυνό. Σύμφωνα με άλλη, ήταν θυγατέρα του φτερωτού Γίγαντα Πάλλαντα, που αργότερα η θεά τον σκότωσε, επειδή ήθελε να την κάνει ερωμένη του. Άλλη πάλι εκδοχή μας λέει πως η Αθηνά γεννήθηκε απ' τονΠοσειδώνα και την Τριτωνίδα, μα αργότερα φιλονίκησε με το θεό της θάλασσας και κατέφυγε στον Δία, που την υιοθέτησε.

ΤΟ ΠΑΛΛΑΔΙΟ 

Στην «Θεογονία» του Ησίοδου και στον «Ομηρικό Ύμνο» ηθεά Αθηνά ονομάζεται Τριτογένεια, επειδή γεννήθηκε κοντά σε μια πηγή που ονομαζόταν Τριτωνίς. Οι αρχαίοι συγγραφείς διαφωνούν όσον αφορά τη χώρα που βρισκόταν η πηγή. Άλλοι έλεγαν πως βρισκόταν στην Βοιωτία, άλλοι πως βρισκόταν στην Κρήτη, άλλοι στην Αφρική (τη Λιβύη) και μερικοί στα πέρατα της γης, συγχέοντας την Αθηνά με τον Ωκεανό. Πολλές πόλεις επέμεναν πως η θεά γεννήθηκε σ' αυτές κι είχαν για επιχείρημα τους πως κατείχαν τα Παλλάδια,τα αγάλματα της Αθηνάς, που είχαν πέσει ως έλεγαν, απ΄ τον ουρανό. 

Όμως το Παλλάδιο, το πιο ονομαστό είναι το Παλλάδιο της Τροίας. Γράφει ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος «ήταν ένα άγαλμα ύψους τριών πήχεων και παράσταινε τη θεά με τα πόδια ενωμένα και στο χέρι της το δεξιό κρατούσε ένα δόρυ όρθιο και στ' αριστερό ρόκα και αδράχτι». Κατά το μύθο, το άγαλμα ετούτο το είχε η ίδια η θεά κατασκευάσει σύντροφος τηςΑθηνάς ήταν η Παλλάδα. Οι δυο νεαρές κοπέλες, η Παλλάδακαι η Αθηνά, γυμνάζονταν με ασκήσεις αρκετά βίαιες και μια μέρα τσακώθηκαν κι η Παλλάδα ετοιμαζόταν να χτυπήσει την θεά, μα ο Δίας που φοβήθηκε μήπως πάθει τίποτα η δική του κόρη, έβαλε μπροστά της ως ασπίδα την αιγίδα, τρόμαξε ηΠαλλάδα απ' τη φοβερή ασπίδα και η Αθηνά τη χτύπησε και την άφησε νεκρή. Βαθιά απελπισμένη η θεά, έφτιαξε ένα ξύλινο ομοίωμα της νεκρής Παλλάδας κι έβαλε στο στήθος του την τρομερή αιγίδα και το τοποθέτησε προς τιμή της δίπλα στ' άγαλμα του Δία. Και προσθέτει ο Απολλόδωρος : «Όταν η Ηλέκτρα (η θυγατέρα του Άτλαντα που απ' αυτήν ο Δίας απόκτησε τον Ιασίωνα και τον Δάρδανο), μετά την ερωτική τους συνομιλία με το Δία, κατέφυγε κοντά στο άγαλμα αυτό, το «Παλλάδιο», ξάφνου ετούτο γκρεμίστηκε μαζί της στο Ίλιο, όπου ο Ίλος έφτιαξε ειδικό ναό γι' αυτό και απέδωσε θεϊκές τιμές».

Κατά άλλο μύθο, το «Παλλάδιο» το έδωσε ο Δίας στον Δάρδανο, το βασιλιά των Τρώων και η σωτηρία της πόλης θα εξαρτιόνταν στο μέλλον από τη διατήρησή του. Ο Δάρδανος το τοποθέτησε στο άδυτο του ναού (στο μέρος που απαγορεύονταν η είσοδος). Και ένα δεύτερο Παλλάδιοτοποθετήθηκε στη σηκό του ιερού, όπου επιτρεπόταν η είσοδος και του λαού. Στην «Ιλιάδα» ζητάει ο Έκτορας από τη μητέρα του να πάει μαζί με τις καλύτερες γυναίκες της πόλης στο ναό και να παρακαλέσει την Τρωάδα Αθηνά: «Πάτε στηςΑθηνάς το ναό, πάρτε μαζί σας αρώματα και βάλτε στα γόνατα 

Η Αθηνά ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία. Μητέρα της ήταν η Μήτις, πρώτη σύζυγος του Δία. Ο Δίας ύστερα από προφητεία έμαθε ότι η Μήτις θα γεννούσε παιδί το οποίο θα ανέτρεπε από την εξουσία τον πατέρα του, οπότε την κατάπιε ενώ ήταν έγκυος στην Αθηνά. Αργότερα, ο Δίας άρχισε να υποφέρει από πονοκεφάλους και κάλεσε τον Ήφαιστο να τον βοηθήσει. Τότε ο Ήφαιστος με ένα μεγάλο σφυρί χτύπησε το κεφάλι του Δία και πετάχτηκε η Αθηνά πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα. Βλέποντας το Δία, τα πέταξε στα πόδια του, δείγμα αναγνώρισής του ως υπέρτατου θεού.

Η Αθηνά, ως θεά του πολέμου, ήταν περιβεβλημένη με Αιγίδα, διαφορετική από αυτήν του Διός. Κατά μία εκδοχή, η Αθηνά κατασκεύασε την αιγίδα της από το δέρμα της Χίμαιρας ή, κατ' άλλη εκδοχή, από το δέρμα του τέρατος Αιγίδος ή Αιγήεντος, το οποίο κατέστρεφε τα πάντα στη Λιβύη, την Αίγυπτο, τη Φρυγία και τη Φοινίκη, και το οποίο η Αθηνά εξολόθρευσε. 

Επίσης στην ασπίδα (και στοπεριθωράκιο) της Αθηνάς ήταν το κεφάλι της Μέδουσας. Η Μέδουσα, αρχικά, ήταν μια πολύ όμορφη θνητή γοργόνα και για αυτό τον λόγο την πολιόρκησε ο Ποσειδώνας, διέπραξαν όμως προσβολή στην Αθηνά μιαίνοντας έναν ναό της ερωτοτροπώντας μέσα σ' αυτόν. Τότε η Αθηνά την μεταμόρφωσε σε τέρας ώστε να μην την πολιορκήσει ξανά κανένας άντρας, ενώ το βλέμμα της μετέτρεπε σε πέτρα οποιονδήποτε την κοίταζε.

Όταν ο Περσέας σκότωσε τη Μέδουσα, πρόσφερε στη θεά το κεφάλι της (γοργόνιο) ως ευχαριστήριο δώρο, γιατί χάρη στην γυαλιστερή ασπίδα που η θεά του είχε δωρίσει, εκείνος μπόρεσε να κατατροπώσει τη Μέδουσα κοιτάζοντας μόνο το είδωλό της μέσα από αυτήν.

Οι εορτές αυτές γίνονταν κατά τον μήνα Θαργηλιώνα, ήτοι τον Μάιο, μεγάλη όμως επικρατεί αοριστία περί του ποιά προηγείται της άλλης. Κατά τον λεξικογράφο Φώτιο, τα Καλλυντήρια τελούνταν την 19ην του μηνός, τα δε Πλυντήρια την 29ην. Αλλά η ετυμολογική έννοια των δύο λέξεων θέτει εν αμφιβάλω την τοιαύτη χρονική τάξη, διότι λογικό είναι να παραδεχθεί κανείς ότι πρώτον πλένεται κάτι και ύστερα καλλύνεται. Κατά της λογικής, εν τούτοις, αυτής ερμηνείας διαφόρων ερμηνευτών και μάλιστα των Schoemanκαι Petersen, αντεπεξέρχεται ο Mommsen ο οποίος, συμφωνώντας προς τον λεξικογράφο Φώτιο, εξηγεί, ότι τα μεν Καλλυντήρια ήσαν ή προπαρασκευαστική εορτή του καθαρισμού του ιερού της Πολιάδος Αθηνάς επί της Ακροπόλεως, και, ως τοιαύτη, προηγούνταν, τα δε Πλυντήριαήσαν η τελετή του λουτρού του ξόανου της θεάς, και, ως τέτοια, είπετο.

Η διεξαγωγή των τελετών τούτων γίνονταν, κατά τους αρχαίους συγγραφείς και τις επιγραφές, ως εξής: Κατ' αρχάς καθαρίζονταν και εξαγνίζονταν ο ναός της Πολιάδος Αθηνάς, ο επί της Ακροπόλεως. Κατά το χρονικό τούτο διάστημα, το Ιερόν απεμονούτο δια σχοινίων. Οι λειτουργοί του ναού, οι επιφορτισμένοι τότε τον καθαρισμό, ήσαν παρθένοι, ονομαζόμενοι λουτρίδες και πλυντρίδες, ως και πρόσωπο τι καλούμενο κατανίπτης, επιφορτισμένος ειδικώς να επιμελείται του αγάλματος της θεάς. Και η προπαρασκευαστική αυτή εργασία αποτελούσε την εορτή των Καλλυντηρίων. Έπειτα άρχιζε η μεγάλη ήμερα των Πλυντηρίων. Κατά ταύτη το κυριώτατο μέρος έπαιζαν οι λεγόμενες Πραξιεργίδες, όμιλος, δηλαδή, ιερειών, οι οποίες ήσαν τεταγμένες να ετοιμάζουν το άγαλμα προς λουτρό, γδύνοντας, πρώτα, αυτό των ενδυμάτων του και των κοσμημάτων και καλύπτοντάς το δια πέπλου, και έπειτα, μετά το λουτρό, στολίζοντας πάλι αυτό ως και πριν. Και τότε άρχιζε η πομπή, υπό την εποπτεία των νομοφυλάκων. Το άγαλμα της θεάς, ετοιμασμένο ως ανωτέρω, φέρονταν επισήμως προς την θάλασσα του Φαλήρου, βαπτίζονταν δε τότε εντός της θαλάσσης και παρέμενε εκεί όλη την ημέρα. Η ημέρα αυτή θεωρείτο στην Αθήνα ως αποφράς, διότι η πόλις στερούνταν, κατά το χρονικό τούτο διάστημα, της προστασίας της πολιούχου θεάς, και προς τούτο κατέπαυε πάσα εργασία, ήταν δε επιβεβλημένη και επίσημη αργία προς την εσπέρα, η συνοδεία επανέρχονταν στην Αθήνα, εν μέσω εφήβων, οι οποίοι κρατούσαν δάδες αναμμένες, και των Πραξιεργίδων. Και τότε το άγαλμα, καθαρισμένο δια του λουτρού, τίθετο και πάλι επισήμως στο ναό.

Και ταύτα μεν περί των Καλλυντηρίων και των Πλυντηρίων.Αλλά και η γένεση των εορτών τούτων δεν είναι λιγότερο.

αόριστος. Και ναι μεν η εορτή ήταν, πράγματι,προς τιμήν της πολιάδος Αθηνάς, αλλά, ταυτοχρόνως, και η γλαυρος, η κόρη του Κέκροπα, κατείχε, κατά πολλά κείμενα, σημαντική θέση στις εορτές αυτές. Ο αυτός λεξικογράφος Φώτιος αναφέρει, ότι τα Καλλυντήρια προήλθαν εκ του ότι η Άγλαυρος ήταν η πρώτη ιέρεια της Αθηνάς, επιφορτισμένη να πλύνει και να στολίζει το άγαλμα της θεάς και ότι τα Πλυντήρια τελούνταν προς ανάμνηση του γεγονότος, καθ' ο τα ενδύματα της θεάς έμειναν άπλυτα επί ένα έτος, μετά τον θάνατον του Αγλαύρου.

Ταύτα επαναλαμβάνει και ο Ησύχιος. Ταύτα επιβεβαιώνει και ο ρποκρατίων, αναφέροντας την παράδοση, κατά την οποία η Άγλαυρος ταυτίζονταν με την Αθηνά. Οι μαρτυρίες, εν τούτοις, των συγγραφέων τούτων είναι προφανώς λανθασμένες, διότι η παράδοση αναφέρει ότι η Αθηνά αφαίρεσε διά βιαίου θανάτου την ζωή της Αγλαύρου, διότι η Άγλαυρος είχε ανοίξει, παρά την απαγόρευση της θεάς, το κιβώτιο του Εριχθονίου. Και κατά λογική συνέπεια δεν είναι δυνατόν να ετιμάτο, κατά τις εορτές αυτές, και η Άγλαυρος. 

Ο Mommsenεξετάζοντας εμβριθέστερα τις αντιφάσεις αυτές, έτσι ερμηνεύει την αρχή των εορτών αυτών. 

Η Αθηνά αναχωρεί σε ταξίδι, εμπιστευόμενη στις Κεκροπίδες την φροντίδα της διατηρήσεως και του καθαρισμού του ιερού της, διότι αυτές ήσαν οι ιέρειες της λατρείας της. Και ιδού η πρώτη πράξη του δράματος, την οποίαν υπενθυμίζουν και συμβολίζουν τα Καλλυντήρια. Ταυτοχρόνως όμως εμπιστεύεται σε αυτές και τον Εριχθόνιο, απαγορεύσασα σε αυτές να ανοίξουν το κιβώτιο. 

Φαίνεται όμως ότι η απουσία της θεάς διήρκεσε πολλές ημέρας, και οι Κεκροπίδες παραβίασαν την ιερή διαταγή. 

Η Αθηνά, επανελθούσα, αντιλαμβάνεται την απείθεια των υπηρετριών της και τους επιβάλλει την τρομερά ποινή της θανατικής εκτελέσεως. Και ιδού η δευτέρα πράξη του δράματος, την οποίαν υπενθυμίζουν και συμβολίζουν τα Πλυντήρια δια του καθαρισμού του κατασπιλωθέντος ιερού και του λουτρού της θεάς στα κύματα της θαλάσσης. 

Και έτσι καλλίτερα εξηγείται και το ότι οι Αθηναίοι θεωρούσαν την ημέρα αυτήν, κατά την μαρτυρία των συγγραφέων, «εν ταις μαλιστα των αποφραδων».

js